Teddy Morgan
Roedd Edward "Teddy" Morgan (22 Mai 1880 – 1 Medi 1949)[3] yn chwarae rygbi'r undeb dros Gymru. Roedd yn aelod o'r tim a drechodd y Crysau Duon yn 1905 ac mae'n cael ei gofio am sgorio'r cais i ennill y gem. Chwaraeodd rygbi i glybiau Cymry Llundain ac Abertawe.
| |||
| Dr. Morgan mewn crys Cymru (c 1895) | |||
| Enw llawn | Edward T. Morgan | ||
|---|---|---|---|
| Dyddiad geni | 22 Mai 1880 | ||
| Man geni | Aberdâr | ||
| Dyddiad marw | 1 Medi 1949 (69 oed) | ||
| Lle marw | North Walsham, Lloegr[1] | ||
| Taldra | 171 cm (5 ft 7 in) | ||
| Pwysau | 70 kg (11 st 0 lb) | ||
| Ysgol U. | Coleg yr Iesu, Aberhonddu[2] | ||
| Prifysgol | Ysbyty Guy's | ||
| Perthnasau nodedig | William Llewellyn Morgan, brawd Guy Morgan, nai | ||
| Gwaith | meddyg | ||
| Gyrfa rygbi'r undeb | |||
| Gyrfa'n chwarae | |||
| Safle | Asgellwr | ||
| Clybiau amatur | |||
| Blynyddoedd | Clwb / timau | ||
| 1901-03 ? 1900-? ? 1906 |
Casnewydd Ysbyty Guy's Cymry Llundain Abertawe Sir Forgannwg | ||
| Timau cenedlaethol | |||
| Blynydd. | Clybiau | Capiau | |
| 1902–1908 1904 |
 Cymru Prydain Fawr
|
16 4 |
(42) (3) |
Gyrfa golygu
Daeth Morgan yn feddyg yn Sgeti, Abertawe, cyn symud i feddyga newydd yn East Anglia. Tra oedd yn Sgeti ar ddechrau'r 1920au, ymunodd chwaraewr rygbi rhyngwladol arall ag ef yn y feddygfa, D. Bertram, a enillodd gyfanswm o 11 cap i'r Alban.[4] Bu farw Morgan ar 1 Medi 1949 yng Ngogledd Walsham. Yn 2008, cafodd Morgan ei goffau gan y cyngor lleol pan benderfynwyd gosod llechen las ar ei fan geni.[5]
Gyrfa rygbi golygu
Cymru golygu
Symudodd Morgan o Gasnewydd i Lundain yn 1902 i lenwi swydd yn Ysbyty Guy's, a dechreuodd chwarae rygbi i Gymry Llundain. Yn y cyfnod hwnnw y cafodd ei alw i chwarae dros Gymru am y tro cyntaf, a hynny yn erbyn Lloegr. Sgoriodd 14 o geisiau dros Gymru, gan gynnwys y gais i ennll y gem yn erbyn y Crysau Duon yn 1905. Yn y gem fawr rhwng dim Crysau Duon nad oedd wedi eu curo o'r blaen a thim Cymru a oedd wedi ennill y Goron Driphlyg, mae'n debyg bod Morgan wedi ysgogi ei dim i ganu anthem genedlaethol Cymru mewn ymateb i'r haka.[2] Dyma'r tro cyntaf i anthem genedlaethol gael ei chanu mewn digwyddiad chwaraeon.[6] Mewn gem ffyrnig o gystadleuol, un sgor oedd yn gwahanu'r ddau dim. Yn y pumed munud ar hugain, pasiodd y mewnwr Dicky Owen y bell i Cliff Pritchard, a dderbyniodd y bel wrth ei bigyrnau cyn gwibio ymlaen. Wedi iddo fynd heibio i Bob Dean, pasiodd Pritchard y bel i Rhys Gabe ac yntau wedyn i Morgan. Ffugiodd Morgan bas i dwyllo George Gillet a gosod y bel yn y gornel.[7]
Yn ogystal â sgorio'r cais i ennill y gem yn erbyn y Crysau Duon yn 1905, bu Morgan yn rhan o ddigwyddiad dadleuol yn ystod y gem. Yn ystod y gem, plymiodd Bob Deans am linell gais y Cymry a chafodd ei daclo gan Cliff Pritchard a Rhys Gabe. Penderfynodd y dyfarnwr nad oedd Deans wedi cyrraedd y llinell, a gwrthodwyd y cais. Dywedodd Morgan yn ddiweddarach bod y bel wedi ei thirio ac y dylai'r cais fod wedi ei rhoi i'r Crysau Duon.[8][9]
Gemau rhyngwladol a chwaraeodd golygu
Cymru[10]
Lloegr 1902, 1904, 1905, 1906
Ffrainc 1908
Iwerddon 1902, 1903, 1904, 1905, 1906
Seland Newydd 1905
yr Alban 1902, 1904, 1905, 1906
De Affrica 1906
Ynysoedd Prydain golygu
In 1904 Morgan was one of the Welsh players chosen to tour Australasia[11] under the captaincy of Bedell-Sivright. Morgan would captain the British team against both Australia and New Zealand during this tour.[8]
Llyfryddiaeth golygu
- Jones, Stephen; Paul Beken (1985). Dragon in Exile, The Centenary History of London Welsh R.F.C. London: Springwood Books. ISBN 0-86254-125-5.
- Parry-Jones, David (1999). Prince Gwyn, Gwyn Nicholls and the First Golden Era of Welsh Rugby. Bridgend: seren. ISBN 1-85411-262-7.
- Thomas, Wayne (1979). A Century of Welsh Rugby Players. Ansells Ltd.
- Smith, David; Williams, Gareth (1980). Fields of Praise: The Official History of The Welsh Rugby Union. Cardiff: University of Wales Press. ISBN 0-7083-0766-3.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Newport RFC Personnel Profile". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-05-18. Cyrchwyd 2015-09-07.
- ↑ 2.0 2.1 "School remembers Teddy's 1905 try". BBC. 4 Chwefror 2005. Cyrchwyd 10 Gorffennaf 2008.
- ↑ WRU player profile[dolen marw]
- ↑ Swansea R.F.C. player profiles[dolen marw]
- ↑ Blue plaques mark proud heritage BBC News 24 September 2008
- ↑ "THE 1905/06 'ORIGINALS'". rugbymuseum.co.nz. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-09-10. Cyrchwyd 10 July 2008.
- ↑ Parry-Jones (1999), pg 152.
- ↑ 8.0 8.1 Thomas (1979), pg39.
- ↑ Parry-Jones (1999), pg 156.
- ↑ Smith (1980), pg 467.
- ↑ Smith (1980), pg 148.