Thomas Charles

Clerigwr Methodistaidd enwog, addysgwr a diwinydd oedd Thomas Charles o'r Bala (14 Hydref 1755 – 5 Hydref 1814), a aned yn Llanfihangel Abercywyn, Sir Gaerfyrddin.

Thomas Charles
Ganwyd	14 Hydref 1755  Sir Gaerfyrddin
Bu farw	5 Hydref 1814
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Coleg yr Iesu
Galwedigaeth	clerig

Bedd Thomas Charles yn Llanycil, ger y Bala.

Roedd Thomas Charles o'r Bala yn frawd i David Charles, yr emynydd. Fe'i haddysgwyd yn Llanddowror, Sir Gaerfyrddin, Caerfyrddin, a Rhydychen. Ar ôl cyfnod yn offeiriad Anglicanaidd yng Ngwlad yr Haf priododd Sally Jones o'r Bala a symudodd i fyw yn y dref honno yn 1783. Yn 1784 ymunodd â'r Methodistiaid Calfinaidd a threuliodd weddill ei oes yn gweinidogaethu yn eu plith.

Gwaith llenyddol

Ysgrifennai Thomas Charles yn y Gymraeg a'r Saesneg. Llyfrau hyfforddiadol i blant oedd ei waith cyntaf yn y Gymraeg. Yn Saesneg y cyhoeddodd ei lyfr Welsh Methodists Vindicated, sy'n amddiffyn y Methodistiaid rhag ymosodiadau gan elfennau ceidwadol yn Eglwys Loegr.

Ei waith llenyddol pwysicaf oedd ei eiriadur ysgrythurol a gyhoeddwyd mewn pedair cyfrol (1805, 1808, 1810, 1811) yn wreiddiol ac a adargraffwyd sawl gwaith yn ystod y 19g. Yn ogystal â chyfleu llawer o wybodaeth newydd am cefndir hanesyddol yr Ysgrythurau, mae Charles yn trafod cysyniadau diwinyddol hen a newydd mewn arddull goeth, gaboledig.

Yn ogystal gweithiodd am flynyddoedd ar y gwaith o baratoi Beibl Cymraeg newydd, ar ran Y Gymdeithas er Taenu Gwybodaeth Gristnogol. Cafodd gymorth sylweddol gan Thomas Jones, Dinbych a Robert Jones, Rhos-lan.

• 

  Llythyr gan Charles at Joseph Tarn yn 1804.

• 

  Cerflun; ffotograff o'r 1870au

Llyfryddiaeth

Llyfrau Thomas Charles

• Catecism Byr (1789/1799)
• Hyfforddwr yn Egwyddorion y Grefydd Gristnogol (1807)
• Welsh Methodists Vindicated (1802)
• Y Geiriadur Ysgrythurawl, 4 cyfrol (1805-1811)

Llyfrau ac erthyglau amdano

• D.E. Jenkins, The Life of the Rev. Thomas Charles, B.A., of Bala, 3 cyf. (1908)
• R. Tudur Jones, "Diwylliant Thomas Charles o'r Bala", yn Ysgrifau Beirniadol IV, gol. J. E. Caerwyn Williams (1969)
• R. Tudur Jones, Thomas Charles o'r Bala, Gwas y Gair a Chyfaill Cenedl (1979)
• E. Wyn James, "Pererinion ar y Ffordd: Thomas Charles ac Ann Griffiths", Cylchgrawn Hanes Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, 29-30 (2005-6)
• E. Wyn James, "Bala a'r Beibl: Thomas Charles, Ann Griffiths a Mary Jones" [1]
• D. Densil Morgan, Thomas Charles o'r Bala (Gwasg Prifysgol Cymru, 2014)