Thomas Stephens

Hanesydd, beirniad ac awdur o Gymru oedd Thomas Stephens (21 Ebrill 1821 - 4 Ionawr 1875). Fe'i cofir yn bennaf fel awdur y llyfr dylanwadol The Literature of the Kymry (1849).

Thomas Stephens
Ganwyd	21 Ebrill 1821  Sir Forgannwg
Bu farw	4 Ionawr 1875  Merthyr Tudful
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	hanesydd, beirniad llenyddol
Cyflogwr	Merthyr Subscription Library

Bywgraffiad

Ganed ef ym Mhont Nedd Fechan, Morgannwg (de Powys heddiw), yn fab i grydd. Dim ond tua tair blynedd o addysg ffurfiol a gafodd, cyn mynd yn brentis i fferyllydd yn nhref Merthyr Tydfil yn 1835. Yn ddiweddarach daeth yn berchen ar y siop fferyllydd ac yn ŵr amlwg ym mywyd y dref; ef oedd prif sylfaenydd Llyfrgell Merthyr.

Daeth yn amlwg fel eisteddfodwr, ac yn Eisteddfod y Fenni yn 1848 enillodd wobr am draethawd ar lenyddiaeth Cymru yng nghyfnod y Gogynfeirdd. Hwn oedd sail ei lyfr diweddarch, The Literature of the Kymry. Yn Eisteddfod Fawr Llangollen yn 1858, collodd y wobr am draethawd ar ddarganfyddiad America gan Madog am fod ei draethawd ef yn casglu nad oedd gwir yn y chwedl; cyhoeddwyd hwn yn ddiweddarch.

Cyhoeddiadau

• The Literature of the Kymry (1849)
• The History of the Trial by Jury in Wales
• Orgraff yr Iaith Gymraeg (gyda Gweirydd ap Rhys) (1859)
• Madoc: an Essay on the Discovery of America by Madoc ap Owen Gwynedd in the Twelfth Century (1893)