Den Haag

Den Haag
Arwyddair	Vrede en Recht
Math	bwrdeistref yn yr Iseldiroedd, dinas, man gyda statws tref, llefydd gyda phoblogaeth dynol yn yr Iseldiroedd
	308 Den Haag.ogg
Poblogaeth	548,320
Sefydlwyd	13 g ;
Pennaeth llywodraeth	Jan van Zanen
Cylchfa amser	CET
Gefeilldref/i	Warsaw, Palembang, Nasareth, Bethlehem, Juigalpa, Wenzhou
Daearyddiaeth
Sir	Zuid-Holland
Gwlad	Yr Iseldiroedd
Arwynebedd	98.12 km², 98.13 km²
Uwch y môr	1 metr
Gerllaw	Môr y Gogledd, Haagse Trekvliet, Koninginnegracht
Yn ffinio gyda	Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Westland, Zoetermeer, Delft
Cyfesurynnau	52.08°N 4.31°E
Cod post	2491–2599
Corff gweithredol	college van burgemeester en wethouders of The Hague
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Maer Den Haag
Pennaeth y Llywodraeth	Jan van Zanen
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Canolfan llywodraeth a senedd yr Iseldiroedd a thrigfan Brenin yr Iseldiroedd yw Den Haag ( ynganiad Iseldireg ) neu ’s-Gravenhage (Weithiau yr Hag yn Gymraeg). Mae hefyd yn brifddinas talaith (provincie) Zuid-Holland (De Holland). Gyda phoblogaeth o tua 520,000 a chyfanswm o dros filiwn os cynnwys y cymunedau ar y cyrion, hon yw'r drydedd ddinas fwyaf yn y wlad. Er bod llywodraeth a senedd yr Iseldiroedd wedi'u lleoli yno, nid prifddinas yr Iseldiroedd yw Den Haag. Y brifddinas yw Amsterdam.

Yn Den Haag y mae pencadlys y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol.

Hanes y ddinas

Sefydlwyd Den Haag yn 1230 pan brynwyd y tir gan yr Iarll Floris IV o Holand i'w ddefnyddio fel preswylfa ar gyfer hela. Gerllaw y tir yr oedd y pwll sydd bellach yn cael ei alw'n Hofvijver. Yn 1248, penderfynodd ei fab a'i olynydd William II, Brenin y Romans, godi palas yno a ddaeth i'w adnabod yn ddiweddarach fel y Binnenhof (Llys Mewnol). Bu farw William yn 1256 cyn y cwblhawyd y gwaith ar y palas, tasg a gyflawnwyd yn rhannol gan ei fab Floris V. Mae'r Ridderzaal (Neuadd y Marchogion) yn dal i gael ei ddefnyddio ar gyfer anerchiad blynyddol y Brenin. Mae Den Haag wedi'i ddefnyddio fel canolfan weinyddol gan Ieirll Holand ers y 13g.

Mewn siarter a grewyd yn 1242 y ceir y cyfeiriad cynharaf at y gymuned fel Haga. Erbyn y 15g, roedd yn cael ei alw'n des Graven hage, sy'n golygu 'Coed yr Iarll', ac o'r 17g galwyd y ddinas yn 's-Gravenhage. Prin y defnyddir yr enw hwnnw erbyn hyn a 'Den Haag' a welir yn bennaf.

O 1588 ymlaen, wedi i'r wlad gael ei rhyddhau o reolaeth Yr Ymerodraeth Lân Rufeinig, Den Haag oedd sedd llywodraeth Gweriniaeth yr Iseldiroedd.

Yn 1806 y rhoddwyd hawliau dinesig i Den Haag, a hynny gan Napoleon Bonaparte. Wedi'r rhyfeloedd Napoleonaidd, cyfunwyd Gwlad Belg a'r Iseldiroedd fel Teyrnas Unedig yr Iseldiroedd gyda Brwsel ac Amsterdam yn brifddinas am gyfnodau o ddwy flynedd am yn ail. Er hynny, arhosodd y llywodraeth yn Den Haag, ac felly y bu wedi i Wlad Belg a'r Iseldiroedd wahanu yn 1830. Tyfodd Den Haag yn gyflym wedi 1850, wrth i ddylanwad y llywodraeth ar gymdeithas yr Iseldiroedd gynyddu. Adeiladwyd nifer o'i strydoedd er mwyn cartrefu'r gweision sifyl a gyflogid gan y Llywodraeth a'r gweinyddwyr oedd yn ymddeol o'u gwaith yng ngweinyddiaeth trefedigaethau'r wlad yn y dwyrain.

Difrodwyd y ddinas yn wael yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Adeiladwyd Wal yr Iwerydd trwy'r ddinas a dymchwelwyd rhan o'r ddinas gan y gyfundrefn Naziaidd. Ar 3 Mawrth 1945, bomiodd y Llu Awyr Brenhinol ardal Bezuidenhout trwy ddamwain. Roedd yn targedu rocedi V-2 oedd wedi eu lleoli ym mharc Haagse Bos gerllaw, ond gollyngwyd y bomiau ar ardal boblog a hanesyddol o'r ddinas. Achoswyd difrod eang a lladdwyd 511 o bobl.

Am gyfnod yn dilyn y Rhyfel, Den Haag oedd maes adeiladu mwyaf Ewrop. Atgyweirwyd a thyfodd y ddinas yn gyflym, ac roedd 600,000 o bobl yn byw yno erbyn 1965.

Adeiladau

Amgueddfa Escher
Gemeentemuseum (amgueddfa celf)
Koninklijke Schouwburg (theatr)
Mauritshuis
Museon
Palas Hedd
Paleis Noordeinde (palas brenhinol)

Pobl o'r Haag

Christiaan Huygens, mathemategydd
Elisabeth Vreede, mathemategydd a seryddwr
Constantijn Huygens, bardd
Dirk van der Aa, arlunydd
Mariska Veres, cantores
Paul Verhoeven, cyfarwyddwr ffilm
Peter-Jan Wagemans, cyfansoddwr

Eginyn erthygl sydd uchod am yr Iseldiroedd. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato