Ajlwn

Ajlwn
Math	dinas, safle archaeolegol
Poblogaeth	148,870, 190,200
Cylchfa amser	UTC+2
Daearyddiaeth
Sir	Ardal Lywodraethol Ajlwn
Gwlad	Gwlad Iorddonen
Arwynebedd	4 km²
Uwch y môr	719 metr
Cyfesurynnau	32.3325°N 35.7517°E
Cod post	26810
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Ajlwn (orgraff Gymraeg; Ajlun neu Ajloun yn Saesneg; (Arabeg: عجلون, 'Ajlūn) yn dref yng Ngwlad Iorddonen wedi'i lleoli ger Parc Cenedlaethol Dibbin, mewn dyffryn ffrwythlon iawn sy'n llawn gwinllannoedd a choedwigoedd. Roedd gan y ddinas 7,289 o drigolion yn 2004, yn bennaf o ethnigrwydd Arabaidd ac Islamaidd. Dyma dref weinyddol Ardal Lywodraethol Ajloun.

Prif adeiladau'r ddinas yw'r mosg a'r castell enwog. Mae'r mosg wedi'i leoli yng nghanol y dref, ar y ffordd i'r gaer, ac mae'n arbennig am ei minaret, yn ôl yr un ffyddlon o gelf Islamaidd harddaf. Lle mae'r mosg bellach yn sefyll roedd unwaith Eglwys Fysantaidd gydah iard gyfoethog y gellir ymweld â hi heddiw.

Castell Ajlwn

Panorama o'r Castell o'r dyffryn

Mae'r term Arabeg Qalʿat ʿAjlūn yn golygu castell enwog y dref, a ystyriwyd yn un o'r enghreifftiau mwyaf o bensaernïaeth filwrol Arabaidd. Mae wedi ei leoli 3 km o 'Ajlūn, y mae ei enw yn ddyledus iddo, ar fynydd 1,250m o uchder, lle mae'n bosibl gweld dyffryn afon Iorddonen a mynyddoedd Galilea.

Mae hanes y castell yn croestorri â hanes y ddinas: yn 1184 roedd yr emir Izz al-Dīn Usāma [1], a ymffrostiai ei fod yn ŵyr i'r enwog Saladin, yn awyddus i adeiladu bastiwn i reoli'r ffordd cysylltu rhwng Damascus â'r Aifft. Ymhellach, roedd yr emir hefyd am i rywun wylio dros y mwynau haearn cyfagos, gan ofni y gallai'r Croesgadwyr ei meddiannu. Yn 1214 bu farw Izz al-Dīn Usāma a chafodd y castell ei ehangu trwy ychwanegu pumed tŵr a phorth mynediad mwy pwerus (1215). Cafodd y gaer ei dinistrio i raddau helaeth yn ystod ymgosodiad gan y Mongolwyr ar yr ardal ym 1260, a dim ond yn ddiweddarach y cafodd ei hailadeiladu yn y Swltan Mamluk o'r enw Braibars. Cwympodd y castell yn adfail yn yr 17g a'i ailddarganfod yn 1812, ond dim ond yn yr 1960au y cafodd ei hadfer. Gwnaed difrod fawr i'r castell gan Ddaeargryn Galilea yn 1837 a Daeargryn Jerico yn 1927.^[1]

Strwythur y gaer

Mae'r castell wedi'i amgylchynu gan ffos llydan ac roedd ganddo bont godi bellach sydd bellach wedi ei disodli gan lwybr cerdded, sy'n arwain at y fynedfa. Mae gan y coridorau ddarnau.

Nodweddion eraill

Un theori dros etymoleg yr enw Aljwn yw iddo darddu o enw brenin y Moabitiaid, Eglon, a nodir yn y Beibl ond does dim sicrwydd o hyn.

Mae ardal Ajlwn yn enwog am ei choed. Lleolir Gwarchodfa Natur Ajlwn gyfagos lle ceir coedwig braf. ^[2] Credir i'r fforest fod y fwyaf yn y Dwyrain Canol ar un adeg nes i yr Otomaniaid dorri coed er cael tanwydd i'r rheilffordd i Mecca.