Homo sapiens: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Yn ailgyfeirio at Bod dynol |
Newydd |
||
Llinell 1:
{{speciesbox
| name = ''Homo sapiens''
| image = Human Body.jpg
| image_width = 200px
| image_caption = Benyw a gwryw
| image_alt = Benyw a gwryw
| status = LC
| status_ref =<ref name=IUCN>{{IUCN2008|assessors=Global Mammal Assessment Team|year=2008|title=Homo sapiens|id=136584|downloaded=12 Chwefror 2015}}</ref>
| status_system = iucn3.1
| fossil_range = {{Fossil range|0.195|0}} <small>[[Pleistosen|Pleistosen Canol]]–[[Holosen|Y presennol]]</small>
| taxon = Homo sapiens
| authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| subdivision_ranks = [[Isrywogaeth]]
| subdivision =
†''[[Homo sapiens idaltu]]''<br>
''[[Homo sapiens sapiens]]''<br>
†''[[Homo neanderthalensis]]''?<br>
†''[[Homo rhodesiensis]]''?<br>
†''[[Pobl Ogof y Carw Coch]]''?
}}
O fewn y dull enwi [[gwyddoniaeth|gwyddonol]], '''''Homo sapiens''''' ([[Lladin]]: "person deallus") yw'r enw rhyngwladol ar fodau dynol, ac a dalfyrir yn aml yn '''''H. sapiens'''''. Bellach, gyda diflaniad y [[Neanderthal]] (ac eraill), dim ond y rhywogaeth hon sy'n bodoli heddiw o fewn y genws a elwir yn ''[[Homo (genws)|Homo]]''. Isrywogaeth yw bodau dynol modern (neu bobl modern), a elwir yn wyddonol yn ''Homo sapiens sapiens''.
Hynafiaid pobl heddiw, yn ôl llawer, oedd yr ''[[Homo sapiens idaltu]]''. Credir fod eu dyfeisgarwch a'u gallu i addasu i amgylchfyd cyfnewidiol wedi arwain iddynt fod y rhywogaeth mwyaf dylanwadol ar wyneb Daear ac felly o leiaf pryder ar [[Rhestr Goch yr IUCN|Restr Goch yr IUCN]], sef y rhestr o rywogaethau mewn perygl o beidio a bodoli, a gaiff ei gynnal gan Yr Undeb Ryngwladol Dros Cadwraeth Natur.<ref name=IUCN/>
==Enw==
Y Naturiaethwr [[Carl Linnaeus]] a fathodd yr enw, a hynny 1758.<ref>{{cite book|last=Linné|first=Carl von|title=''Systema naturæ. Regnum animale.''|year=1758|pages=18, 20|url=http://www.biodiversitylibrary.org/item/80764#page/28/mode/1up|edition=10|accessdate=19 Tachwedd 2012}}. </ref>
Yr enw [[Lladin]] yw ''homō'' (enw genidol ''hominis'') sef "[[dyn]], bod dynol" ac ystyr ''sapien'' yw 'deallus'.
==Tarddiad==
Gyda thystiolaeth newydd yn cael ei darganfod yn flynyddol, bron, mae rhoi dyddiad ar darddiad y rhywogaeth ''H. sapiens'' yn beth anodd; felly hefyd gyda dosbarthiad llawer o esgyrn gwahanol isrywogaethau, a cheir cryn anghytundeb yn y byd gwyddonol wrth i fwy a mwy o esgyrn ddod i'r golwg. Er enghraifft, yn Hydref 2015, yn y cylchgrawn ''Nature'' cyhoeddwyd i 47 o ddannedd gael eu darganfod yn [[Ogof Fuyan]] yn [[Tsieina]] a ddyddiwyd i fod rhwng 80,000 a 125,000 o flynyddoedd o oed.
Yn draddodiadol, ceir dau farn am ddechreuad ''H. sapiens''. Mae'r cynta'n dal mai o Affrica maent yn tarddu, a'r ail farn yn honni iddynt darddu o wahanol lefydd ar yr un pryd.
==Gweler hefyd==
*[[Bod dynol|Bodau dynol]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pobl| ]]
[[Categori:Bioleg]]
[[Category:Bodau dynol]]
[[Category:Hominina]]
| |||