Bildungsroman

Mewn beirniadaeth lenyddol, genre llenyddol sy'n canolbwyntio ar dwf seicolegol a moesol y prif gymeriad o blentyndod i fod yn oedolyn yw'r Bildungsroman (ynganiad Almaeneg: [ˈbɪldʊŋs.ʁoˌmaːn]. Deillio'r enw o'r geiriau Almaeneg Bildung ("addysg") a Roman ("nofel"). Bathwyd y gair yn 1819 gan yr ieithegydd Johann Karl Simon Morgenstern.

Bildungsroman

Enghraifft o'r canlynol	novel genre
Math	ffilm glasoed, nofel
Prif bwnc	dod i oed

Rhennir y Bildungsroman yn aml yn dair rhan ac yn dilyn y cynllun "blynyddoedd ieuenctid – blynyddoedd crwydro – blynyddoedd meistr". Mae hyn i'w weld yn nofel Wilhelm Meisters Lehrjahre ("Prentisiaeth Wilhelm Meister", 1795–6) gan Johann Wolfgang von Goethe a ystyrir y nofel yn brototeip o'r Bildungsroman Almaenig.

Ceir nifer o amrywiadau ac is-genres o Bildungsroman, gan gynnwys

• yr Entwicklungsroman ("nofel ddatblygiad"), sy'n canolbwyntio ar dyfiant cyffredinol yn hytrach na hunanddiwylliad
• yr Erziehungsroman ("nofel addysg"), sy'n canolbwyntio ar hyfforddiant ac addysg ffurfio
• y Künstlerroman ("nofel artist"), sy'n ymwneud â datblygiad artist

Enghreifftiau

• Fanny Hill (1748) gan John Cleland
• The History of Tom Jones, a Foundling (1749) gan Henry Fielding
• Candide (1759) gan Voltaire
• The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman gan Laurence Sterne
• Wilhelm Meisters Lehrjahre (1795–6) gan Johann Wolfgang von Goethe
• Sartor Resartus (1831) gan Thomas Carlyle
• I promessi sposi (1825–8) gan Alessandro Manzoni
• Le Rouge et le Noir (1830) gan Stendhal
• Jane Eyre (1847) gan Charlotte Brontë
• David Copperfield (1849–50) gan Charles Dickens
• Great Expectations (1860–1) gan Charles Dickens
• Little Women (1868–9) gan Louisa May Alcott
• L'Éducation sentimentale (1869) gan Gustave Flaubert
• Подросток ("Y Bachgen Anaeddfed") (1875) gan Fyodor Dostoievski
• Le Grand Meaulnes (1913) gan Alain-Fournier
• A Portrait of the Artist as a Young Man (1916) gan James Joyce
• Der Zauberberg (1924) gan Thomas Mann