Caer Cadwgan

Caer Cadwgan (bryngaer)
Math	caer lefal
Daearyddiaeth
Sir	Ceredigion
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.1125°N 4.0132°W
Cod OS	SN62244795, SN6223047960
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	CD114
	[golygwch ar Wicidata]

Bryngaer Geltaidd sy'n perthyn i Oes yr Haearn, wedi'i lleoli ger Llanfair Clydogau,Ceredigion, Cymru, yw Caer Cadwgan.

Nodyn: Yn anffodus, mae'r gaer hon wedi ei henwi yn anghywir. Enw ar y gaer yma yw "Gaer Morys" (neu "Gaer Maurice"). Yn llyfr Meyrick, History of Cardiganshire (1805), neu A Topographical History of Wales enw y gaer yma yw "Gaer Morys". Ond ers i Goleg Dewi Sant, Llanbedr-pontsteffan, fod yn cloddio yma yn yr 1980au mae'r enw "Gaer Cadwgan" wedi cael ei ddefnyddio. Doedd neb wedi gofyn i'r werin bobl lleol! Mae yna dy o'r enw "Caer-cadwgan" yw gael tua 400 llath i'r gorllewin (SN616478), ond lluest (encampment) oedd yma. Nid yn Llanfair Clydogau ym Mhlwyf Cellan y lleolir y gaer hon.

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: CD114.^[1] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.^[2] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.^[3] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.^[4]

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonynh nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Cofrestr Cadw.
↑ References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
↑ "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.
↑ "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

[1] Cofrestr Cadw.

[2] References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.

[3] "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.

[4] "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

[1]

[2]

[3]

[4]