William Williams (Caledfryn)
Bardd a beirniad llenyddol oedd William Williams (enw barddol, Caledfryn, hefyd Gwilym Caledfryn) (6 Chwefror 1801 - 23 Mawrth 1869), a aned ym Mryn y Ffynnon, Dinbych. Roedd yn un o'r ffigyrau eisteddfodol amlycaf yn ei ddydd a gwnaeth lawer i godi safonau llenyddiaeth Gymraeg ei gyfnod.
| William Williams | |
|---|---|
_NLW3362700.jpg) | |
| Ffugenw | Caledfryn  |
| Ganwyd | 6 Chwefror 1801 Dinbych |
| Bu farw | 23 Mawrth 1869 Caerffili |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | bardd, beirniad llenyddol, gweinidog yr Efengyl |
Bywgraffiad
golyguHanai Caledfryn o deulu o wehyddion ym Mryn y Ffynnon. Cafodd ei addysg uwch yng Ngholeg Rotherham cyn mynd yn ei flaen i gael ei ordeinio fel gweinidog gyda'r Annibynwyr yn 1829. Roedd yn Rhyddfrydwr a Radicalydd brwd a gefnogai achosion fel Y Gymdeithas Ymryddhau (Liberation Society) a geisiai wahanu'r eglwys oddi wrth y wladwriaeth. Ceisiodd amddiffyn yr Ymneilltuwyr rhag honiadau enllibus y Comisiynwyr Addysg a gyhoeddasant yn y Llyfrau Gleision yn 1847. Treuliodd ddyddiau olaf ei oes yn ne Cymru fel gweinidog yn Y Groes-wen, Morgannwg.
Gwaith llenyddol
golyguRoedd Caledfryn yn awdwr tair cyfrol o farddoniaeth, Grawn Awen (1826), Drych Barddonol (1839) a Caniadau Caledfryn (1856). Enillodd ei awdl ar ddrylliad y Rothesay Castle oddi ar arfordir Môn y Gadair iddo yn Eisteddfod Biwmares (1832).
Ceisiai safoni'r Gymraeg fel iaith lenyddol ac ysgrifennodd nifer o erthyglau a beirniadaethau eisteddfodol i geisio ryddhau barddoniaeth Gymraeg o'r arddull chwyddedig a ddaeth yn boblogaidd yn hanner cyntaf y 19g. Cyhoeddodd lyfr gramadeg pur bwysig yn 1851. Golygodd sawl cyfrol, gan gynnwys gwaith Eos Gwynedd a Robert ap Gwilym Ddu, a bu'n olygydd cylchgronau llenyddol yn ogystal.
Llyfryddiaeth
golygu- Grawn Awen (Llanrwst, 1826). Cerddi.
- Drych Barddonol (Caernarfon, 1839). Cerddi ac ysgrifau beirniadol.
- Grammadeg Cymreig (1851)
- Caniadau Caledfryn (1856). Cerddi
- Cofiant Caledfryn, gol. Thomas Roberts (1877). Cyfrol gofianol, sy'n cynnwys cerddi ac ysgrifau.
- Cerddi Caledfryn, gol. Owen M. Edwards (Cyfres y Fil, 1913). Gyda rhagymadrodd da ar fywyd yr awdwr.