Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth
Mae Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth (Saesneg: Aberystwyth Arts Centre) yn ganolfan gelfyddydau yng Nghymru,[1] sydd wedi'i lleoli ar gampws Penglais Prifysgol Aberystwyth. Mae'n un o'r rhai mwyaf yng Nghymru, ac mae'n cynnwys theatr (312 o seddi), neuadd gyngerdd (1,250 o seddi), stiwdio (80 sedd) a sinema (125 sedd), yn ogystal â phedair oriel a chaffis, bariau, a siopau.[2]
Enghraifft o'r canlynol | canolfan y celfyddydau, theatr, neuadd gyngerdd, sinema |
---|---|
Lleoliad | Aberystwyth |
Yn cynnwys | Cyfeillion Canolfan y Celfyddydau |
Rhanbarth | Aberystwyth |
Gwefan | http://www.aberystwythartscentre.co.uk/, https://aberystwythartscentre.co.uk/cy/ |
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Arferid arddel yr enw Theatr y Werin yn swyddogol ac ar lafar yn yr 1970au ac 80au, fel enw ar yr holl adeilad ond, gydag ehangu'r adnoddau a'r adeilad gollyngwyd y term hwnnw gan ddefnyddio Canolfan y Celfyddydau yn unig. Er mai phrin iawn clywir "Theatr y Werin" bellach defnyddir o bryd i'w gilydd i gyfeirio ar y theatr yn unig.[3]
Sylfaen a Blynyddoedd Cynnar golygu
Dechreuodd Coleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth adeiladu Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth ar ei gampws ym Mhenglais yn y 1970au i wasanaethu'r Coleg, tref Aberystwyth, a'r siroedd cyfagos.
Y cam cyntaf oedd y neuadd gyngerdd (y Neuadd Fawr), a agorodd ym 1970. Y pensaer Dale Owen o Bartneriaeth Percy Thomas a ddyluniodd yr adeilad, a dyfarnwyd Medal Aur RIBA am Bensaernïaeth yng Nghymru iddo. Derbyniodd y neuadd y Fedal Aur am Bensaernïaeth yn Eisteddfod Genedlaethol Bangor 1971 hefyd.[4] Yr ail ran, a’r olaf, oedd y theatr (‘Theatr y Werin’[5]), a gwblhawyd yn hydref 1972.
O'r cychwyn cyntaf dilynodd Canolfan y Celfyddydau bolisi rhaglennu amrywiol, gan gefnogi grwpiau lleol ac ensembles y Brifysgol yn ogystal â gwahodd cwmnïau proffesiynol blaenllaw. Mae’r prosiect yn derbyn cefnogaeth barhaus gan y Brifysgol, Cyngor Celfyddydau Cymru, a Chymdeithas Celfyddydau Gorllewin Cymru.
Bu'r rheolwr cyntaf, Roger Tomlinson, yn rhedeg y lleoliad o'r cyfnodau cynllunio hyd at 1975, pan adawodd am rôl debyg gyda Theatr Clwyd yn yr Wyddgrug. Cyflwynodd ei raglenni yn Aberystwyth gynyrchiadau a oedd yn cynnwys enwau adnabyddus o fyd ffilm a theledu, megis Pete Postlethwaite a Julie Walters.
Cymerodd Ken Williams, cyn-Gomander Adain yr Awyrlu Brenhinol a fu'n Weinyddwr Tomlinson, yr awenau fel Rheolwr ym 1975. Ac yntau'n hoff o gerddoriaeth glasurol, fe feithrinodd raglennu'r cyngherddau a helpu i sefydlu'r cynyrchiadau cerddorol y mae eu holynwyr yn dal i ymddangos yn rhaglenni haf y Ganolfan. Ymddangosodd Michael Ball yn broffesiynol am y tro cyntaf yng nghynhyrchiad y Ganolfan o Godspell yn 1985.
Ehangwyd y Rhaglen Celfyddydau Gweledol ac Arddangosfeydd yn sylweddol gyda chyllid Cyngor Celfyddydau Cymru ar ôl i Alan Hewson gael ei benodi’n Swyddog Arddangosfeydd yn 1978. Aeth ymlaen i sefydlu Caffi Canolfan y Celfyddydau yn 1980, y Siop Lyfrau yn 1981, rhaglen ffilm Canolfan y Celfyddydau yn 1983 a Rhaglen Addysg y Celfyddydau Gweledol sef y gyntaf o raglenni addysg a chelfyddydau cymunedol y Ganolfan.
1984-2013: Cyfnod Alan Hewson golygu
Penodwyd Alan Hewson yn Gyfarwyddwr ym 1984. Wrth newid polisi ym 1985, tynnodd Cyngor Celfyddydau Cymru arian yn ôl o lawer o theatrau a chanolfannau celfyddydau yng Nghymru a chanolbwyntiodd ar gynhyrchu cwmnïau theatr yn lle hynny. Roedd y Brifysgol yn dal i dderbyn cefnogaeth graidd, ond roedd angen cyllid amgen ar gyfer y rhaglen artistig a datblygiad y Ganolfan.
Dyfeisiwyd tair strategaeth allweddol: yn gyntaf, partneriaethau arloesol ar gyfer y rhaglennu artistig; yn ail, datblygu cysylltiadau â'r gymuned trwy raglen gelfyddydau gymunedol gynyddol gyda'r nod o fod mor hunangyllidol â phosibl; ac yn drydydd ehangiad sylweddol ar yr incwm a enillir gan Ganolfan y Celfyddydau drwy ddatblygu ei gweithrediadau masnachol.
Gwelwyd gwyliau fel ffordd o ddatblygu’r rhaglen artistig a denu cynulleidfaoedd ymroddedig yn lleol, yn genedlaethol ac yn rhyngwladol. Sefydlwyd Gŵyl Gerddoriaeth Ryngwladol ac Ysgol Haf Musicfest ym 1986, gan adeiladu ar gysylltiadau ag Adran Gerdd y Brifysgol. Mae’r ŵyl bellach yn cynnal mwy na 30 o gyngherddau a digwyddiadau blynyddol, ac mae rhyw 100 o gerddorion ifanc o’r DU a thramor yn mynychu’r Ysgol Haf.
Mae’r Ŵyl Serameg Ryngwladol, a sefydlwyd ym 1987 pan ymunodd Canolfan y Celfyddydau â Chymdeithasau Crochenwyr Gogledd a De Cymru, bellach yn denu dros 1,000 o grochenwyr a seramegwyr o bedwar ban byd.
Dros yr ugain mlynedd nesaf sefydlodd Canolfan y Celfyddydau, a helpodd i sefydlu, deuddeg gŵyl arall â’u themâu’n cynnwys llenyddiaeth plant, barddoniaeth, theatr i bobl ifanc, theatr ryngwladol, cyfryngau myfyrwyr, adrodd straeon digidol, cerddoriaeth byd, sinema’r byd, sinema glasurol, a ffilmiau arswyd. Y gwyliau mwyaf diweddar oedd gŵyl ffotograffiaeth fawr Cymru, y Llygad, a sefydlwyd yn 2011 https://www.theeyefestival.com/ a Gŵyl Pensaernïaeth Cymru a lansiwyd yn 2013 https://www.facebook.com/WalesArchitectureFestival/ Sefydlwyd yr ŵyl mewn partneriaeth â sefydliadau ac unigolion, ac mae hefyd yn helpu i gefnogi gwaith adrannau’r Brifysgol.
Trwy'r 1980au a'r 1990au, sefydlodd y Ganolfan weithdai, stiwdios, caffis, siopau a bariau, gan ddefnyddio adnoddau prin i ateb y galw a helpu i ariannu'r rhaglen artistig.
Bu i Hewson ymddeol yn 2013 gan godi cwestiynau am y gwir reswm.[6]
Mewn datganiad gan yr Athro Aled Gruffudd Jones, Dirprwy Is-ganghellor y Brifysgol, talwyd teyrnged i Alan Hewson am wneud "cyfraniad sylweddol iawn dros nifer o flynyddoedd i ddatblygu rhaglen artistig Canolfan y Celfyddydau, gan gynnwys un o raglenni celfyddydau cymunedol mwyaf cynhwysfawr ac uchelgeisiol y Derynas Gyfunol, yn ganolfan flaenllaw ar gyfer y celfyddydau cyfoes gweledol yng Nghymru, rhaglen cyfryngau arloesol a sioeau cerdd yr haf o fri. Mae'r 'Ganolfan Genedlaethol flaenllaw ar gyfer y Celfyddydau' wedi dod yn un o'r lleoliadau celfyddydau mwyaf uchel ei pharch yng Nghymru ac yn y Deyrnas Gyfunol gyda dros 700,000 o ymwelwyr y flwyddyn."[7]
Buddsoddiadau sylweddol golygu
Derbyniwyd grant o £2.6 miliwn o Gynllun Loteri Cyngor Celfyddydau Cymru a ariannodd yn rhannol brosiect ailddatblygu mawr a agorodd, ar ôl pedair blynedd o gynllunio a dwy flynedd o adeiladu, i'r cyhoedd ym mis Ebrill 2000 ar gost gyfanswm o £4.3 miliwn. Dyluniwyd y prosiect gan y pensaer, Peter Robers, ac enillodd wobr gan y RIBA (Sefydliad Frenhinol Penseir Prydain, Royal Institute of British Architects). Ychwanegodd y cynllun ddau oriel fawr, lle ar gyfer gweithdai serameg a gwaith 2d, sinema, stiwdio theatr, stiwdio recordio, pedair stiwdio ddawns, swît ffotograffeg a digilab, yn ogystal â chynyddu'r sylweddol y cyntedd o flaen y theatr.
Cwblhawyd prosiect gwerth £1.25 miliwn i ychwanegu cyfadeilad stiwdio artistiaid a diwydiannau creadigol yng ngwanwyn 2009. Cynlluniwyd rhywbeth gan Thomas Heatherwick, a derbyniodd y cyfadeilad Sefydliad Brenhinol Gwobr Penseiri Prydain, ynghyd â’r unig Wobr Ymddiriedolaeth Ddinesig a roddwyd yng Nghymru yn 2010.
Mae'r Unedau Creadigol yn cynnal Rhaglen Artistiaid Preswyl y Ganolfan ar gyfer artistiaid gweledol y DU a rhyngwladol, a ariennir gan ymddiriedolaethau, sefydliadau a sefydliadau diwylliannol yn y Ffindir, Canada, Awstralia a Phacistan. Cwblhawyd unedau ychwanegol, a ariannwyd gan Gyngor Celfyddydau Cymru a Chynulliad Cenedlaethol Cymru, ym mis Awst 2011.
Covid-19 ac wedi 2020 golygu
Caeodd Canolfan y Celfyddydau ym mis Mawrth 2020 ac ail-agorodd ym mis Gorffennaf 2021 ar ôl pandemig Covid-19 a’r gwaith adnewyddu angenrheidiol oherwydd difrod gan dywydd eithafol. Yn sgil cyfnod Dafydd Rhys fel Cyfarwyddwr, a ddaeth i ben ym mis Rhagfyr 2022, dychwelodd Canolfan y Celfyddydau i’w safle blaenllaw ar gyfer y celfyddydau yng Ngorllewin Cymru.[angen ffynhonnell]
Yn haf 2021 cafwyd arddangosfa unigryw o gelf a wnaed yn ystod y cyfnodau cloi drwy'r ganolfan gyfan. Arddangoswyd 550 o weithiau celf o bob cyfrwng gan 148 o artistiaid.
Ym mis Chwefror 2023 cyhoeddwyd penodiad David Wilson yn gyfarwyddwr.
Cyllid golygu
Mae trosiant Canolfan y Celfyddydau bron yn £3.5m, gyda gwerthiant tocynnau a gweithrediadau masnachu masnachol (e.e. caffis, bariau, siopau a chynadleddau) yn cyfrif am 78%. 45% yw’r cyfartaledd ar gyfer y rhan fwyaf o gyfleusterau celfyddydol tebyg yn y DU. Ar hyn o bryd mae'n derbyn cyllid craidd gan y Brifysgol, Cyngor Celfyddydau Cymru a Chyngor Sir Ceredigion. Ar ôl cael dim cyllid gan Gyngor Celfyddydau Cymru ym 1986, mae Canolfan y Celfyddydau wedi dod yn gleient refeniw mawr gan dderbyn dros £500,000 y flwyddyn. Derbyniwyd bron i £3 miliwn dros y deng mlynedd diwethaf ar gyfer prosiectau cyfalaf.
Lleoliadau ac adnoddau golygu
Mae Canolfan y Celfyddydau ar agor saith diwrnod yr wythnos trwy gydol y flwyddyn, gan gynnig rhaglen lawn o theatr, dawns, cerddoriaeth, arddangosfeydd, ffilm, llenyddiaeth, a chomedi ac ystod eang o ddosbarthiadau a chyrsiau celfyddydau perfformio a gweledol. Mae’r rhaglen dros fisoedd yr haf yn cynnwys gwyliau a chynhyrchiad theatr tymor yr haf ar raddfa fawr, i apelio at gynulleidfa graidd Canolbarth Cymru yn ogystal â’r farchnad ymwelwyr a thwristiaeth fawr.[8]
Theatr golygu
Mae rhaglen y theatr 312 sedd yn cymysgu cynyrchiadau proffesiynol a chymunedol. Mae cynyrchiadau proffesiynol mewnol hefyd yn cael eu tywys ar daith. Mae’r rhaglen yn cynnwys amrywiaeth o theatr, dawns, opera, comedi, sioeau cerdd a digwyddiadau teuluol, gyda sioe deuluol adeg y Nadolig a phantomeim traddodiadol. Mae cynhyrchiad tymor yr haf yn rhedeg am bum wythnos ym mis Gorffennaf ac ym mis Awst.
Mae gan Ganolfan y Celfyddydau raglen theatr ieuenctid weithredol gydag aelodau sydd wedi parhau i yrfaoedd proffesiynol yn y celfyddydau perfformio. Aeth Taron Egerton a Gwyneth Keyworth ymlaen i ennill lleoedd i astudio yn RADA. Buont yn perfformio gyda'i gilydd mewn cynhyrchiad o Little Shop of Horrors yn 2007.[9]
Y Stiwdio golygu
Gyda seddau i hyd at 80 o bobl, mae’r Stiwdio’n cynnig gofod mwy agos atoch ar gyfer gwaith newydd ac arbrofol a darlleniadau llenyddiaeth. Nod y cynllun Platfform Agored yw annog a chefnogi artistiaid a pherfformwyr newydd a newydd.
Y Neuadd Fawr golygu
Cynhelir cyngherddau cerddoriaeth, cynyrchiadau theatr, adloniant ysgafn, a digwyddiadau'r Brifysgol gan gynnwys Seremonïau Graddio yn y neuadd 1250 sedd. Gall y gofod hefyd gynnwys sioeau masnach, cynadleddau, priodasau a digwyddiadau arbennig eraill sy'n cynhyrchu incwm Canolfan y Celfyddydau.
Sinema golygu
Mae'r sinema 112 sedd yn dangos ffilmiau o dramor a ffilmiau Hollywood, gan gynnwys rhai annibynnol a chlasurol. Dangosir o leiaf dwy ffilm bob dydd, ynghyd â dangosiadau "Silver Screenings", "Rhiant a Baban", a dangosiadau'r Gymdeithas Ffilm a Chyfres Ffilmiau Cwlt. Mae technoleg y sinema'n cynnwys tafluniad Digidol HD, Dolby Stereo a 3D. Mae’r theatr yn darparu sioeau byw o’r New York Metropolitan Opera, Bolshoi Ballet a National Theatre, ac yn cynnal nifer o wyliau gan gynnwys gŵyl Abertoir a Gŵyl Ffilm Cymru Un Byd.
Orielau golygu
Mae Oriel 1, y prif ofod arddangos, yn arddangos celf gyfoes gan gynnwys paentio, cerflunwaith, gosodiadau, a chelf cyfryngau newydd. Mae Oriel 2 yn canolbwyntio ar brint a ffotograffiaeth. Mae’r Oriel Serameg yn arddangos cerameg gyfoes o bob rhan o’r byd ac mae hefyd yn gartref i Gasgliad Serameg Prifysgol Aberystwyth. Mae Oriel y Caffi yn dangos gwaith ar raddfa gymharol fach mewn lleoliad anffurfiol. Gosodwyd 'The Eye' yn ddiweddar, man gwylio bach ar gyfer ffilmiau artistiaid.
Gweithdai artistiaid golygu
Mae mannau gweithdy ar gyfer y rhaglen Celfyddydau Cymunedol yn cynnwys pedair stiwdio ddawns, stiwdio serameg, stiwdio 3D, a stiwdio 2D, dau ofod ymarfer, stiwdio recordio, ac ystafell ffotograffau a labordy digidol. Trwy ddefnyddio ei hadnoddau, ei chyfleusterau a'i harbenigedd proffesiynol, mae Canolfan y Celfyddydau yn cefnogi cyfranogiad mewn amrywiaeth o ffurfiau celfyddydol gan fyfyrwyr, staff a'r gymuned leol. Anogir cyfranogwyr i arddangos eu sgiliau trwy berfformiadau cyhoeddus ac arddangosfeydd.
Caffis a bariau golygu
Mae'r ganolfan yn cynnwys tri safle lletygarwch, y Caffi sy'n cynnwys Oriel y Caffi, y Piazza Café ar y plaza allanol, a Bar y Theatr ger Theatr y Werin.
Siopau golygu
Mae’r siop Crefft a Dylunio yn gwerthu crefftau a gemwaith cyfoes, yn enwedig gwaith o Gymru. Mae hefyd yn cynnal Ffair Grefftau yn ystod Tachwedd a Rhagfyr, lle mae'r stondinau'n gwerthu gwaith Cymreig. Mae'r siop lyfrau yn gwerthu gweithiau sy'n cynnwys cyhoeddiadau academaidd, ac yn cynnal lansiadau llyfrau a digwyddiadau llenyddol. Bu siop lyfrau Waterstones ar y safle ond bu iddynt gau yn yr 2010au.
Ystadegau golygu
Cyn pandemig COVID-19 roedd y ganolfan yn derbyn dros 650,000 o ymwelwyr y flwyddyn i dros 700 o ddigwyddiadau a drefnwyd, gan gynnwys 100,000 i’r rhaglen celfyddydau cymunedol ac addysg, yn ôl yr adroddiad blynyddol diweddaraf a gyhoeddwyd. Gyda throsiant o tua £3.5 miliwn mae Canolfan y Celfyddydau yn cael ei chydnabod fel un o ganolfannau mwyaf llwyddiannus y celfyddydau yng Nghymru.[10]
Dolenni allanol golygu
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Ein Hanes". Gwefan Canolfan y Celfyddydau. Cyrchwyd 11 Mawrth 2024.
- ↑ "History - Aberystwyth Arts Centre". www.aberystwythartscentre.co.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-10-23. Cyrchwyd 2024-03-11.
- ↑ "Theatr y Werin yn cael ei hailagor gan yr Arglwydd Elis-Thomas yn dilyn buddsoddiad sylweddol". Prifysgol Aberystwyth. 26 Tachwedd 2018.
- ↑ "Gold Medal for Architecture". National Eisteddfod of Wales. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 Ionawr 2021.
- ↑ "Introduction - Aberystwyth Arts Centre". www.aberystwythartscentre.co.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-10-06. Cyrchwyd 2024-03-11.
- ↑ "Canolfan Celfyddydau: ymddeoliad". BBC Cymru Fyw. 22 Mehefin 2013.
- ↑ "Ymddeoliad Cyfarwyddwr Canolfan y Celfyddydau Adate=21 Mehefin 2013". Prifysgol Aberystwyth.
- ↑ "Aberystwyth Arts Centre". Creu Cymru. Cyrchwyd 11 Mawrth 2024.
- ↑ Theatre-Wales (26 November 2007). "Little Shop of Horrors: Big Show of Talent".
- ↑ "Aberystwyth Arts Centre Culture24". www.culture24.org.uk.