Cap ffibr marwol
| Cap ffibr marwol Inocybe erubescens
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Agaricales |
| Teulu: | Cortinariaceae |
| Genws: | Inosperma[*] |
| Rhywogaeth: | Inosperma erubescens |
| Enw deuenwol | |
| Inosperma erubescens | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Cortinariaceae yw'r Cap ffibr marwol (Lladin: Inocybe erubescens; Saesneg: Deadly Fibrecap).[1] Y Capiau Ffibr yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Y gair Groeg am y genws hwn yw Inocybe, sef 'cap wedi'i wneud o ffibr', a bathwyd y gair gan y botanegydd o Sweden, Elias Magnus Fries. Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef Cleisiwr coch. Mae'r teulu Cortinariaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
Pe bai person yn ei fwyta, yna fel arfer, gall achosi marwolaeth y person hwnnw. Mae nifer o ffyngau'n perthyn i'r grwp hwn (gw. ffyngau marwol). Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw brown. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un siâp cloch. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.
Ffyngau
golyguCredir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Cortinariaceae
golyguMae gan Cap ffibr marwol ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Cap gweog Caledonaidd | Cortinarius caledoniensis | |
| Cortinarius austrocyanites | Cortinarius austrocyanites | |
| Cortinarius badioferrugineus | Cortinarius badioferrugineus | |
| Cortinarius basililaceus | Cortinarius basililaceus | |
| Cortinarius basiroseus | Cortinarius basiroseus | |
| Cortinarius bellus | Cortinarius bellus | |
| Cortinarius bulbosus | Cortinarius bulbosus | .jpg) |
| Cortinarius calosporus | Cortinarius calosporus | |
| Cortinarius carbonellus | Cortinarius carbonellus | |
| Cortinarius cartilagineus | Cortinarius cartilagineus |
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Cap ffibr marwol gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.