Wicipedia

Capel Charing Cross

Mae Capel Charing Cross yn gapel y Presbyteriaid Cymreig yn gyn eglwys Eglwys Bresbyteraidd Cymru ar Charing Cross Road yn Ninas Westminster, Llundain, Lloegr. Agorwyd ef yn 1888; cynhaliwyd y gwasanaeth olaf ym mis Gorffennaf 1982. Hwn oedd safle clwb nos Limelight yn yr 1980au.

Capel Charing Cross
Enghraifft o'r canlynoleglwys Edit this on Wikidata
Map
RhanbarthDinas Westminster Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Pensaernïaeth golygu

Cynlluniwyd y capel gan James Cubitt yn null y Diwygiad phensaernïaeth Romanésg a'i adeiladu yn 1888.[1] Fe'i gwnaed o frics gwyn 'Parpoints Swydd Efrog' gyda naddiadau carreg Ancaster a tho llechi ar eu pen. Y tu mewn mae'n cael ei ddominyddu gan ofod sgwâr mawr canolog gyda thrawstiau byr i'r dwyrain a'r gorllewin. Roedd organ wedi'i lleoli uwchben yr oriel y tu ôl i'r pulpud. Mae gan y capel gromen wythonglog amlwg. Ym 1984 fe'i troswyd yn fewnol i'w ddefnyddio fel swyddfa.[1] Adeiladwyd y capel fel eglwys Bresbyteraidd ar gyfer y gymuned Gymraeg yn Llundain.[2] Mae tŷ'r Gweinidog rhyng-gysylltiedig wedi'i leoli yn 136 Shaftesbury Avenue a dyma oedd mynedfa swyddogol y capel.[3] Roedd yr adeilad sy'n wynebu Shaftesbury Avenue yn gartref i lyfrgell y capel. Mae'n dŷ pedwar llawr o frics coch a gynlluniwyd i atgoffa rhywun o bensaernïaeth ddomestig ganoloesol Bruges.[3]

Rhestrwyd y capel yn adeilad rhestredig Gradd II ar Restr Treftadaeth Genedlaethol Lloegr ym mis Chwefror 1982.[1]

Hanes golygu

 
Mynedfa gefn y capel ar Shaftesbury Avenue

Cymerodd Cyfundeb y Methodistiaid Calfinaidd Cymreig y safle ar brydles oddi wrth y Bwrdd Gwaith Metropolitanaidd Llundain ym mis Tachwedd 1886.[4] Roedd creu Shaftesbury Avenue ym 1884 gan y Bwrdd Gweithfeydd Metropolitan wedi golygu bod angen symud o gapel blaenorol y grŵp yn Nassau Street (Gerrard Place erbyn hyn). Daeth rhydd-ddaliad y safle i feddiant y grŵp oddi wrth Gyngor Sir Llundain ym 1889.[4] Y briodas gyntaf yn y capel oedd rhwng yr addysgwr Dilys Glynne Jones (ganed Davies) a John Glynne Jones o Fangor.[5]

Cyn yr Ail Ryfel Byd y capel oedd â'r presenoldeb wythnosol mwyaf o blith holl gapeli Cymraeg Llundain. Ym 1903 mynychwyd gwasanaeth Sul yn y capel gan 623 o bobl.[6] Roedd y capel yn cael ei weld fel y mwyaf 'ffasiynol' o gapeli Cymraeg Llundain oherwydd ei leoliad yn y West End. Mynychwyd y gwasanaethau gan bobl fusnes amlwg o Gymru, gwleidyddion, a chyfreithwyr o Lundain.[6] Roedd y gweinidog llywyddol, Peter Hughes Griffths, yn enwog yn ei Gymru enedigol a gwasanaethodd fel gweinidog y capel o 1902 hyd ei farwolaeth yn 1937.[6] Y capel hwn oedd y cyntaf o'r capeli Cymraeg yn Llundain i gau.[6] Cynhaliwyd y gwasanaeth olaf yn y capel ar 9 Gorffennaf 1982.[7] Fe'i gwerthwyd ym mis Mawrth 1985 am £1 miliwn.[8]

Yn y 1980au y capel oedd safle clwb nos Limelight, a welodd berfformwyr fel Boy George a Duran Duran yn y lleoliad.[1] Wedi hynny daeth yn gangen o gadwyn tafarndai thema Awstralia Walkabout.[1] Fe'i prynwyd gan ddyngarwr o Wcráin yn 2011; mae'n eiddo i'r elusen Stone Nest.[9][2][10] Cafodd Stone Nest gymeradwyaeth gan Gyngor Dinas Westminster yn 2018 i drawsnewid y safle yn ofod ar gyfer y celfyddydau perfformio yn ogystal â chynnal bwyty a bar.[2]

Ym mis Tachwedd 2023 rhoddwyd yr hen gapel a thŷ'r gweinidog ar werth trwy Knight Frank, am bris canllaw o £14,750,000.[11]

Cofeb i aelodau a laddwyd yn yr Ail Ryfel Byd golygu

Ceir cofnod o gofeb Rhyfel i aelodau'r capel bu farw yn yr Ail Ryfel Byd a Rhyfel Corea yn yr Amgueddfa Rhyfel Imperialaidd. Arno ceir y geiriau: MEWN COF ANNWYL/ AM/ EIN BECHGYN 1939 - 1945/ (enwau)/ CARIAD MWY NA HWN NID OES GAN NEB/ (enw)/. Gwasanaethodd 14 yn yr Ail Ryfel Byd gyda saith yn cael eu lladd, gyda dau yn gwasanaethu yn Corea ac un yn cael ei ladd.[12]

Y Gorlan golygu

 
Peter Hughes Griffiths Gweinidog y Capel o 1902 hyd ei farwolaeth yn 1937

Cyhoeddodd y capel ei chylchgrawn ei hun o'r enw Y Gorlan. Prif gynnwys y cylchgrawn oedd newyddion o'r capel a'r ysgol Sul, ynghyd ac erthyglau crefyddol. Ymhlith golygyddion y cylchgrawn oedd y gweinidogion Peter Hughes Griffiths (1871-1937), Ebenezer Gwyn Evans (1898-1958) a J. B. Jenkins. Roedd yn wreiddiol yn gylchgrawn misol daeth yn un chwarterol rhwng 1941-1953 a 1966-1982, ac yn daufisol rhwng Mai 1953 a Thachwedd 1965.[13]

Cyn aelodau Nodedig golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Nodyn:NHLE
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Talia Shadwell (10 October 2018). "Famous West End nightclub loved by Boy George and Duran Duran to 'reopen'". MyLondon. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 April 2021. Cyrchwyd 14 December 2021.
  3. ↑ 3.0 3.1 Edwards 2014, t. 195.
  4. ↑ 4.0 4.1 "Survey of London: Volumes 33 and 34, St Anne Soho: Shaftesbury Avenue and Charing Cross Road". Survey of London. Victoria County History. Cyrchwyd 16 December 2021.
  5. ↑ Matthew, H. C. G.; Harrison, B., eds. (2004-09-23), "Dilys Glynne Jones (born Davies)", The Oxford Dictionary of National Biography (Oxford: Oxford University Press), doi:10.1093/ref:odnb/48526, http://www.oxforddnb.com/view/article/48526, adalwyd 2023-07-31
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Edwards 2014, t. 197.
  7. ↑ Edwards 2014, t. 212.
  8. ↑ Edwards 2014, t. 198.
  9. ↑ Andy Dangerfield (19 July 2013). "West End's ex-Limelight Club transforms into arts venue". BBC News. Cyrchwyd 14 December 2021.
  10. ↑ Edwards 2014, t. 194.
  11. ↑ "Mixed Use Property for sale in 136 Shaftesbury Avenue & 83 Charing Cross Road, London, W1D 5EZ Guide price £14,750,000", knightfrank.co.uk, accessed 3 December 2023
  12. ↑ "War Memorials Register Charing Cross Chapel". Gwefan yr Imperial War Museum. Cyrchwyd 1 Chwefror 2024.
  13. ↑ "Y Gorlan". Gwefan Cylchgronau Cymru Ar-lein. Cyrchwyd 1 Chwefror 2024.
  14. ↑ "Charing Cross Chapel, where Morfydd Owen worshipped as a student in London from 1912". tudalen Facebook Morfydd Llwyn Owen. 26 Rhagfyr 2020. Cyrchwyd 1 Chwefror 2024.

Dolenni allanol golygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Capel_Charing_Cross&oldid=12559352"