Carbonadu

Proses lle mae carbon deuocsid yn cael ei hydoddi mewn dŵr neu hydoddiant dyfrllyd arall yw carbonadu. Y broses hon sy'n achosi i ddŵr carbonedig, a dŵr mwynol pefriol i "sïo", yn achosi ewyn ar gwrw, sy'n rhoi swigod ac yn achosi i gorcyn bopian allan o botel champagne a gwinoedd pefriol eraill.

Carbonadu

Math	paratoi bwyd a diod, dissolution
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Swigod carbon deuocsid yn codi i'r arwyneb mewn diod meddal.

Eferw

Dihangiad nwy o hydoddiant dyfrllyd yw eferw. Defnyddir y term i ddisgrifio canlyniadau ewynnu neu sïo a achosir gan ryddhad y nwy. Enghraifft cyffredin o eferw mewn labordy yw ategu asid hydroclorig at ddarn o carreg galch. Os rhoddir darnau o farmor neu dabled gwrth-asid mewn asid hydroclorig mewn tiwb arbrofi gyda corcyn, gall weld eferw carbon deuocsid.

${\mbox{CaCO}}_{3}+2{\mbox{HCl}}\longrightarrow {\mbox{H}}_{2}{\mbox{CO}}_{3}+{\mbox{CaCl}}_{2}$

Adwaith cemegol arall sy'n cynhyrchu nwy yw adwaith sodiwm bicarbonad gyda asid, er enghraifft mewn tabledi brand Alka-Seltzer a ddefnyddir i drin diffyg traul. Yr adwaith cemegol hanfodol yw:

${\mbox{asid citrig}}+{\mbox{sodiwm bicarbonad}}\longrightarrow {\mbox{dŵr}}+{\mbox{carbon deuocsid}}+{\mbox{sodiwm citrad}}$

${\mbox{C}}_{6}{\mbox{H}}_{8}{\mbox{O}}_{7}+{\mbox{3}}{\mbox{Na}}{\mbox{HC}}{\mbox{O}}_{3}\longrightarrow {\mbox{3}}{\mbox{H}}_{2}{\mbox{O}}+{\mbox{3}}{\mbox{CO}}_{2}+{\mbox{Na}}_{3}{\mbox{C}}_{6}{\mbox{H}}_{5}{\mbox{O}}_{7}$

Cynrychiolir y broses o swigod carbon deuocsid yn dianc yn gyffredinol gyda'r adwaith canlynol, lle mae hydoddiant gwanedig gwasgeddedig o asid carbonig yn y dŵr yn rhyddhau carbon deuocsid nwyol o dan datgywasgiad:

${\mbox{H}}_{2}{\mbox{CO}}_{3}\longrightarrow {\mbox{H}}_{2}{\mbox{O}}+{\mbox{CO}}_{2}$

Yn nhermau syml, mae hyn yn ganlyniad o'r broses cemegol sy'n digwydd yn yr hylif gan gynhyrchu nwy.

Eginyn erthygl sydd uchod am gemeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.