Dŵr carbonedig
Mae dŵr carbonedig hefyd dŵr soda, dŵr pefriog, dŵr awyredig ar lafar, dŵr ffisi neu dŵr pop yn ddŵr tap cyffredin lle mae carbon deuocsid yn cael ei hydoddi o dan bwysau. Gelwir hyn hefyd yn garboneiddio. Daw'r carbon deuocsid toddedig yn weladwy ar ôl agor y botel fel swigod yn erbyn wal y gwydr. Mae potel o ddŵr soda dan bwysau oherwydd y nwy toddedig, sy'n rhannol yn dianc o'r hylif.
 | |
| Math | drinking water, carbonated beverage, diod feddal  |
|---|---|
| Y gwrthwyneb | flat water |
| Dyddiad darganfod | 1767 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae dŵr carbonedig hefyd yn ddeunydd crai ar gyfer llawer o ddiodydd ysgafn.
Yn ogystal â dŵr carbonedig a gynhyrchir yn artiffisial, mae dŵr soda hefyd yn digwydd ym myd natur. Gall dŵr soda naturiol ddatblygu o weithgaredd folcanig yng nghyffiniau ffynnon. Mae rhai brandiau adnabyddus o ddŵr pop yn cynnig yr amrywiad naturiol hwn, hefyd o dan y dynodiad dŵr mwynol neu dŵr pefriog. Os yw'r math hwnnw o ddŵr yn cynnwys carbon deuocsid toddedig, mae'n ddŵr soda naturiol.[1]
Defnydd
golyguGellir defnyddir dŵr soda mewn cyfuniad â diodydd alcoholig fel wisgi (soda whisgi), gwin (a elwir yn spritzer), ond gellir ei gymysgu hefyd â lemonêd neu sudd ffrwythau neu suddig i wneud math o ddiod ysgafn.
Hanes
golygu
Credir mai'r person cyntaf i awyru dŵr â charbon deuocsid oedd William Brownrigg yn 1740.[2] Darganfuwyd neu ddyfeisiwyd gwneud dŵr soda ym 1767 gan y gwyddonydd Joseph Priestley.Dyfeisiodd Joseph Priestley ddŵr carbonedig, yn annibynnol a thrwy ddamwain, ym 1767 pan ddarganfu ddull o drwytho dŵr â charbon deuocsid ar ôl hongian powlen o ddŵr uwchben cafn cwrw mewn bragdy yn Leeds, Lloegr. Ysgrifennodd am y "boddhad rhyfedd" a gafodd wrth ei yfed, ac yn 1772 cyhoeddodd bapur o'r enw Impregnating Water with Fixed Air.[3]
Roedd dŵr soda yn arfer cael ei wneud trwy ychwanegu soda (yn enwedig soda pobi, sodiwm bicarbonad) i ddŵr, gan ryddhau carbon deuocsid. Oherwydd y dull hwn o weithgynhyrchu, mae soda clwb yn cynnwys cryn dipyn o sodiwm, un o gydrannau halen bwrdd gyffredin. Mae dŵr pefriog yn cynnwys llai o sodiwm.
Cyfansoddiad
golyguGall dyfroedd carbonedig naturiol a gweithgynhyrchu gynnwys ychydig bach o sodiwm clorid, sodiwm sitrad, sodiwm bicarbonad, potasiwm bicarbonad, potasiwm sitrad, potasiwm sylffad, neu ffosffad disodiwm, yn dibynnu ar y cynnyrch. Mae'r rhain i'w cael yn naturiol mewn dyfroedd mwynol ond cânt eu hychwanegu'n artiffisial at ddyfroedd a gynhyrchir yn fasnachol i ddynwared proffil blas naturiol a gwrthbwyso asidedd cyflwyno nwy carbon deuocsid (sy'n creu hydoddiant asid carbonig pH isel 5-6 pan gaiff ei hydoddi mewn dŵr).[4]
Mae ffynhonnau Artesia mewn mannau fel Mihalkovo ym Mynyddoedd Rhodope Bwlgaria, Medžitlija yng Ngogledd Macedonia, ac yn fwyaf nodedig yn Selters ym mynyddoedd Taunus yr Almaen, yn cynhyrchu dyfroedd mwynol byrlymus yn naturiol.[5]
Gwneuthuriad cartref
golygu
Yn y 19g, daeth dŵr soda yn ffasiynol. Daeth offer ar y farchnad a oedd yn caniatáu i ddefnyddwyr wneud eu dŵr soda eu hunain gartref. Er enghraifft, cafodd yr Americanwr, Gustavus Dows, batent ym 1870 ar gyfer y "ffynnon soda", a elwir heddiw yn "wneuthurwr soda". Mae'r dyfeisiau hyn yn bennaf yn cynnwys potel o garbon deuocsid i drin dŵr tap.
Gan ddechrau ym 1998, daeth gwneud dŵr soda yn ôl i ffasiwn, gyda chyflwyniad y SodaStream. Mae'r ddyfais hon yn caniatáu i garbon deuocsid a gyflenwir â'r ddyfais gael ei hydoddi mewn dŵr tap gan ddefnyddio poteli plastig arbennig. Mae'r cwmni hefyd yn cyflenwi poteli o gyflasynnau y gellir eu hychwanegu at y dŵr soda.
Dŵr carbonad Cymru
golyguCeir sawl cynhyrchydd dŵr Cymreig sy'n gwerthu dŵr carbonad, gan gynnnwys:
- Dŵr Tŷ Nant[6]
- Dŵr Brecon Carreg [7]
- Dŵr Llanllyr [8]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "What's the Difference? Carbonated Water and Sparkling Water". Gwefan Natura Water. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-12-24. Cyrchwyd 2022-06-05.
- ↑ Homan, Peter Gerald (22 September 2007). "Aerial Acid: A short history of artificial mineral waters" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2017-01-06. Cyrchwyd 2022-06-05.
- ↑ "Our fizzy seas of soda water". The Telegraph. 21 September 2016. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-01-12.Nodyn:Cbignore
- ↑ Reddy, Avanija; Norris, Don F.; Momeni, Stephanie S.; Waldo, Belinda; Ruby, John D. (April 2016). "The pH of beverages in the United States". The Journal of the American Dental Association 147 (4): 255–263. doi:10.1016/j.adaj.2015.10.019. PMC 4808596. PMID 26653863. http://www.ada.org/~/media/ADA/Public%20Programs/Files/JADA_The%20pH%20of%20beverages%20in%20the%20United%20States.pdf.
- ↑ "Powerful Effervescence". Summer 2008. Cyrchwyd 2019-02-13.
- ↑ "Tŷ Nant Shop". Gwefan Tŷ Nant. Cyrchwyd 2022-06-05.
- ↑ "Our Water". Gwefan Brecon Carreg. Cyrchwyd 2022-06-05.
- ↑ "Premium Water - Llanllyr Source". Gwefan Llanllyr. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-05-21. Cyrchwyd 2022-06-05.