Castell Carndochan
Roedd Castell Carndochan yn un o gestyll Tywysogion Gwynedd. Saif ar ben bryn creigiog anghysbell tua dwy filltir a hanner i'r gorllewin o bentref Llanuwchllyn, de Gwynedd.
![]() | |
Math | castell, safle archaeolegol, cestyll y Tywysogion Cymreig ![]() |
---|---|
Daearyddiaeth | |
Sir | Gwynedd |
Gwlad | ![]() |
Cyfesurynnau | 52.860948°N 3.71403°W ![]() |
![]() | |
Statws treftadaeth | heneb gofrestredig ![]() |
Manylion | |
Dynodwr Cadw | ME049 ![]() |
Codwyd y castell gan Llywelyn Fawr, yn ôl pob tebyg, i warchod cantref strategol Penllyn a'r mynediad i brif diroedd Gwynedd o'r de-ddwyrain (cipiodd Llywelyn Benllyn oddi ar Bowys Wenwynwyn yn 1202). Mae'r castell yn sefyll ar fan uchaf trwyn creigiog o dir sy'n ymwthio allan ar waelod cwm mynyddig Pennant-lliw lle rhed Afon Lliw i aberu yn Afon Dyfrdwy. Oddi yno gellir gweld rhan helaeth o Benllyn, o lannau Llyn Tegid i odre'r Berwyn a'r fynedfa i gyfeiriad Gwynedd ar hyd Glyndyfrdwy. Roedd y Rhufeiniaid yn ymwybodol o bwysigrwydd strategol yr ardal gan eu bod wedi codi caer yng Nghaer Gai, tua dwy filltir i'r gorllewin o'r castell.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/cy/thumb/0/09/Castell_Carndochan.jpg/250px-Castell_Carndochan.jpg)
Erbyn heddiw mae'r castell yn adfail ond gellir gweld rhannau isaf y muriau i gyd. Torrywd ffos rhwng y castell a gweddill y gefnen o dir mae'n sefyll arno: mae'r tir mor syrth a garw fel bod dim angen llawer o amddiffyn ar y tair ochr arall. Adeiladwaith syml sydd iddo. Ni ddefnyddid llawer o forter yn y muriau. Yng nghanol y llenfur ceir sylfeini tŵr sgwâr (tebyg i'r hyn a welir yn Nolwyddelan, ond yn fwy amrwd). Roedd 'na dri thŵr arall ym mhennau gogledd—orllewinol, deheuol a dwyreiniol y castell. Yn rhyfedd iawn does dim olion porth i'w gweld o gwbl.
Mae'r castell ar dir preifat heb fynediad swyddogol iddo.
Llyfryddiaeth
golygu- Richard Avent, Cestyll Tywysogion Gwynedd (Caerdydd, 1983)
- A.H.A. Hogg, 'Castell Carndochan', Journal of the Merioneth Historical and Record Society Vol. 2, p. 178-81 (1953-6)