Charles Edward Stuart

arweinydd milwrol (1720-1788)

Ŵyr i'r brenin Iago II/VII o Loegr a'r Alban oedd Charles Edward Stuart (31 Rhagfyr 1720 - 31 Ionawr 1788) (Gaeleg: Teàrlach Eideard Stiùbhairt, yn adnabyddus wrth ei lysenw Saesneg, Bonnie Prince Charlie).

Charles Edward Stuart
Ganwyd31 Rhagfyr 1720 Edit this on Wikidata
Palazzo Muti Edit this on Wikidata
Bu farw31 Ionawr 1788 Edit this on Wikidata
o strôc Edit this on Wikidata
Palazzo Muti Edit this on Wikidata
DinasyddiaethTeyrnas Prydain Fawr Edit this on Wikidata
Galwedigaethcogiwr, arweinydd milwrol Edit this on Wikidata
SwyddJacobite pretender Edit this on Wikidata
Plaid WleidyddolJacobites Edit this on Wikidata
TadJames Francis Edward Stuart Edit this on Wikidata
MamMaria Clementina Sobieska Edit this on Wikidata
PriodTywysoges Louise o Stolberg-Gedern Edit this on Wikidata
PartnerClementina Walkinshaw, Marie Louise de La Tour d'Auvergne Edit this on Wikidata
PlantCharlotte Stuart Edit this on Wikidata
Llinachy Stiwartiaid Edit this on Wikidata
Gwobr/auUrdd y Gardas Edit this on Wikidata
llofnod
Portread o Charles Edward Stuart gan William Mosman, Oriel Genedlaethol yr Alban

Bywgraffiad

golygu

Roedd Charles yn fab i James Francis Edward Stuart, yntau yn fab i Iago II/VII, oedd wedi ei ddiorseddu yn 1688. Ganed Charles yn Rhufain, a theuliodd ei ieuenctid yno ac yn Bologna.

Cefnogid hawl y Stiwartaid i'r orsedd gan fudiad y Jacobitiaid, oedd yn cymryd ei enw o'r Lladin Jacobus ("Iago"). Roedd cefnogaeth sylweddol iddynt yn Ucheldiroedd yr Alban, a rhywfaint yng ngweddill yr Alban a gogledd Lloegr ac ychydig yng Nghymru hefyd.

Ar 23 Gorffennaf, 1745, glaniodd Charles a saith cydymaith yn Eriskay yn Ucheldiroedd yr Alban, i gefnogi hawl ei dad i'r orsedd. Cododd faner ei dad yn Glenfinnan, a llwyddodd i godi digon o ddilynwyr i ymdeithio tua dinas Caeredin. Ar 21 Medi 1745, gorchfygodd fyddin y llywodraeth ym Mrwydr Prestonpans, ac erbyn Tachwedd roedd ganddo fyddin o 6,000. Ymdeithiodd tua'r de, gan anelu am Lundain, a chyrhaeddodd cyn belled a Derby. Yma, oherwydd diffyg cefnogaeth gan Jacobitiaid Lloegr, penderfynwyd troi'n ôl am yr Alban. Gorchfygwyd ei fyddin gan fyddin y llywodraeth dan William Augustus, Dug Cumberland ar 16 Ebrill 1746 ym Mrwydr Culloden. Bu Charles ar ffô yn Ucheldiroedd yr Alban am fisoedd cyn medru dychwelyd i Ffrainc ym mis Medi. Bu fyw yn Ffrainc a'r Eidal hyd ei farwolaeth.

Er fod cryn nifer o Jacobitiaid yng Nghymru, nid ymddengys i fawr o Gymry gymeryd rhan yn ymgyrch 1745. Dywedir i Charles yn ddiweddarach, wrth sôn beth a wnâi dros y Jacobitiaid Cymreig, ddweud "Mi yfaf iechyd da iddyn nhw - dyna'r cyfan wnaethon nhw i mi".

Cyfeiriadau

golygu