Wicipedia

Clefyd cerrig yn yr arennau

Clefyd cerrig yn yr arennau, a elwir hefyd yn wrolithiasis, yw pan fydd darn o ddeunydd solet (carreg aren) yn ffurfio yn y llwybr wrinol. Mae'r rhain fel arfer yn ymddangos yn yr aren ac yn gadael y corff wrth i rywun ollwng dŵr. Gall carreg fechan gael ei brosesu drwy'r corff heb achosi symptomau. Serch hynny, os yw carreg yn tyfu'n fwy na 5 milimetr (0.2 modfedd), mae'n bosib iddo achosi rhwystr sylweddol ym mhibell yr aren ac felly hefyd poen difrifol yn ardaloedd isaf y cefn neu'r abdomen.[1] Gall y fath gyflwr achosi gwaedu neu boen wrth ollwng dŵr ynghyd â chwydu.[2] Bydd tua hanner o ddioddefwyr yn datblygu carreg arall o fewn deng mlynedd.

Clefyd cerrig yn yr arennau
Mathcalculus, urolithiasis Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r rhan fwyaf o gerrig yn ffurfio oherwydd cyfuniad o ffactorau etifeddol ac amgylcheddol. Ymhlith y ffactorau risg y mae lefelau uchel o galsiwm yn yr wrin, gordewdra, bwydydd penodol, rhai meddyginiaethau, atchwanegiadau calsiwm, gorbarathyroidedd, cymalwst a diffyg hylif yn y corff. Os ceir lefelau uchel o fwynau yn yr wrin, yna mae cerrig yn debygol o ddatblygu yn yr aren. Gwneir diagnosis fel arfer ar sail symptomau, profion dŵr, neu ddelweddu meddygol. Mae profion gwaed hefyd yn ddefnyddiol wrth wneud diagnosis. Dosbarthir y cerrig yn aml ar sail eu lleoliad: neffrolithiasis (yn yr aren), ureterolithiasis (ym mhibell yr aren), cystolithiasis (yn y bledren), gellir hefyd eu dosbarthu yn ôl cynnwys (calsiwm ocsalad, asid wrig, styrfeit, systin).

Anogir dioddefwyr i yfed hylifau'n rheolaidd, a hynny fel y cynhyrchir mwy na dau litr o wrin y dydd. Os nad yw'r dull hwnnw'n ddigonol i atal y cyflwr gellir cymryd thïasid diwretig, sitrad neu alopwrinol. Dylid osgoi diodydd meddal sy'n cynnwys asid ffosfforig (er enghraifft cola).[3] Os nad yw'r garreg yn achosi unrhyw symptomau, nid oes angen trin y cyflwr. Fel arall, defnyddir mesurau rheoli poen fel triniaethau cychwynnol, a hynny drwy feddyginiaethau megis cyffuriau gwrthlidiol ansteroidaidd neu opioidau.[4] Gellir cynorthwyo cerrig mwy sylweddol eu maint i basio gyda'r feddyginiaeth tamsulosin,[5] neu mewn rhai achosion cynhelir triniaethau megis lithotripsi tonnau sioc allgorfforol, wreterosgopi, neu neffrolithotomi drwy'r croen.

Mae rhwng 1% a 15% o bobl yn fyd-eang yn cael eu heffeithio gan gerrig yn yr arennau. Yn 2015 nodwyd 22.1 miliwn o achosion ac arweiniodd y cyflwr at oddeutu 16,100 o farwolaethau. Ers y 1970au mae'r cyflwr wedi dod yn fwy cyffredin yn ardaloedd y Gorllewin.[6] Yn gyffredinol, effeithir dynion yn fwy na menywod gan y cyflwr. Mae clefyd cerrig yn yr arennau wedi taro pobl drwy gydol hanes a cheir disgrifiadau o lawdriniaethau dileu yn dyddio yn ôl i'r flwyddyn 600 CC.[7]

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ Miller, NL; Lingeman, JE (2007). "Management of kidney stones". BMJ 334 (7591): 468–72. doi:10.1136/bmj.39113.480185.80. PMC 1808123. PMID 17332586. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 December 2010. http://www.bmj.com/content/334/7591/468.full.pdf.
  2. ↑ "Kidney Stones in Adults". Chwefror 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 Mai 2015. Cyrchwyd 22 Mai 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  3. ↑ Qaseem, A; Dallas, P; Forciea, MA; Starkey, M; Denberg, TD (4 November 2014). "Dietary and pharmacologic management to prevent recurrent nephrolithiasis in adults: A clinical practice guideline from the American College of Physicians". Annals of Internal Medicine 161 (9): 659–67. doi:10.7326/M13-2908. PMID 25364887. https://archive.org/details/sim_annals-of-internal-medicine_2014-11-04_161_9/page/659.
  4. ↑ Afshar, K; Jafari, S; Marks, AJ; Eftekhari, A; MacNeily, AE (29 June 2015). "Nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) and non-opioids for acute renal colic.". The Cochrane Database of Systematic Reviews 6: CD006027. doi:10.1002/14651858.CD006027.pub2. PMID 26120804.
  5. ↑ Wang, RC; Smith-Bindman, R; Whitaker, E; Neilson, J; Allen, IE; Stoller, ML; Fahimi, J (7 September 2016). "Effect of Tamsulosin on Stone Passage for Ureteral Stones: A Systematic Review and Meta-analysis.". Annals of Emergency Medicine. doi:10.1016/j.annemergmed.2016.06.044. PMID 27616037.
  6. ↑ Morgan, MS; Pearle, MS (14 March 2016). "Medical management of renal stones.". BMJ (Clinical research ed.) 352: i52. doi:10.1136/bmj.i52. PMID 26977089.
  7. ↑ Schulsinger, David A. (2014). Kidney Stone Disease: Say NO to Stones! (yn Saesneg). Springer. t. 27. ISBN 9783319121055. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 Medi 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Clefyd_cerrig_yn_yr_arennau&oldid=11746154"