Clydog

sant a merthyr

Yn ôl traddodiad, brenin neu arglwydd Ewias yn ne-ddwyrain Cymru a gofir fel sant oedd Clydog. Yn ôl yr achau, roedd yn fab i Glydwyn neu Gledwyn, un o feibion niferus Brychan Brycheiniog. Dethlir ei ddydd gŵyl ar ddau achlysur: 19 Awst ac yn draddodiadol ar 3 Tachwedd.

Clydog
Ganwyd8 g Edit this on Wikidata
Cymru Edit this on Wikidata
Bu farwEwias Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethteyrn Edit this on Wikidata
Blodeuodd500 Edit this on Wikidata
Dydd gŵyl19 Awst, 3 Tachwedd Edit this on Wikidata
Erthygl ar berson yw hon; am y pentref yn Swydd Henffordd, gweler Clydog (Swydd Henffordd).

Mae un o siarteri Llyfr Llandaf y gellir ei ddyddio o'r 8g, yn enwi un Clydog, "brenin yn Ewias", ac yn dweud iddo gael ei lofruddio tra'n hela. Roedd merch fonheddig wedi syrthio mewn cariad â Chlydog a chafodd ei ladd gan ei chariad arall, gwrthodedig, wrth iddo hela. Cludwyd ei gorff ar gert i lan Afon Mynwy ond gwrthododd yr ychen fynd dros y rhyd a thorodd echel y cert. Claddwyd Clydog yno. Codwyd creirfa iddo ar y safle ym Merthyr Clydog (pentref Clodock yn Swydd Henffordd heddiw); roedd Ewias yn cynnwys rhan sylweddol o'r sir Seisnig bresennol). Tyfodd Merthyr Clydog i fod yn brif ganolfan eglwysig Ewias yn yr Oesoedd Canol.

Ceir eglwysi eraill sy'n gysegredig iddo yn Llanfeuno (Llanveynoe, Swydd Henffordd), Longtown, Swydd Henffordd a Cresswell.

Ffynhonnell

golygu
  • T. D. Breverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyn Dŵr, 2000)