Coden fwg enfawr
| Coden fwg enfawr Calvatia gigantea
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Agaricales |
| Teulu: | Agaricaceae |
| Genws: | Calvatia[*] |
| Rhywogaeth: | Calvatia gigantea |
| Enw deuenwol | |
| Calvatia gigantea (Batsch) Lloyd (1904) | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Agaricaceae yw'r Coden fwg enfawr (Lladin: Calvatia gigantea; Saesneg: Giant Puffball).[1] 'Y Codau Mwg' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Puffball yw 'coden fwg' yn saesneg, a'r 'mwg' yw'r sborau a welir yn dianc I'r awyr, pan gyffyrddir y goden. Mae'r teulu Agaricaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
Gwelir nifer o'r madarch hyn yn aml yn ffurfio cylchoed, a elwir ar lafar yn "gylchoedd Tylwyth Teg". Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop a Gogledd America.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw brown. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un heb gapan. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: gleba. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.
Ffyngau
golyguCredir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Agaricaceae
golyguMae gan Coden fwg enfawr ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Cap blodiog perlaidd | Cystoderma carcharias |  |
| Cap blodiog priddlyd | Cystoderma amianthinum |  |
| Cystoderma arcticum | Cystoderma arcticum | |
| Cystoderma clastotrichum | Cystoderma clastotrichum | |
| Cystoderma fallax | Cystoderma fallax |  |
| Cystoderma granulosum | Cystoderma granulosum |  |
| Cystoderma haematites | Cystoderma haematites | |
| Cystoderma intermedium | Cystoderma intermedium | |
| Cystoderma simulatum | Cystoderma simulatum | |
| Floccularia luteovirens | Floccularia luteovirens | _Pouzar_411604.jpg) |
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Coden fwg enfawr gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.
| Gofal! |
|
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |