Cymdeithas Cenedlaetholwyr yr Alban Prifysgol Glasgow (GUSNA)
Mae Cymdeithas Cenedlaetholwyr yr Alban Prifysgol Glasgow (en: Glasgow University Scottish Nationalist Association neu GUSNA) yn gymdeithas myfyrwyr a ffurfiwyd ym Mhrifysgol Glasgow ym 1927 i hybu achos cenedlaethol yr Alban.[1]
Hanes golygu
Mae GUSNA yn bwysig yn hanes gwleidyddol yr Alban gan ei fod yn hŷn na nifer o gyrff cenedlaetholgar eraill y wlad gan gynnwys Plaid Genedlaethol yr Alban (SNP) a’i rhagflaenydd y Blaid Genedlaethol Albanaidd (NPS) ac wedi bod yn nylanwadol wrth sylfaenu’r ddwy blaid. Un o sylfaenwyr GUSNA oedd John MacCormick a oedd ar y pryd yn aelod o Gymdeithas Llafur y brifysgol.[2]
Daeth GUSNA i amlygrwydd ym 1950 pan fu pedwar o’i haelodau; Ian Hamilton, Kay Matheson, Gavin Vernon ag Alan Stuart; yn gyfrifol am ryddhau Maen Sgàin o Abaty Westminster.[3]
Ers ei sefydlu mae GUSNA wedi chware rhan amlwg ym mywyd Prifysgol Glasgow gan godi ymgeiswyr i sefyll etholiadau i Gyngor Cynrychiolwyr y Myfyrwyr. Mae'r gymdeithas hefyd yn enwebu ymgeiswyr ar gyfer ethol rheithor y brifysgol. Ymysg ymgeiswyr GUSNA mewn etholiadau Rheithor bu Robert Cunninghame-Graham a John MacCormick (a fu’n fuddugol gydag Ian Hamilton fel ei reolwr ymgyrch). Ymysg ymgeiswyr mwy diweddar bu Ian Hamilton, Alasdair Gray ac Alan Bissett. Mae GUSNA yn perthyn i Adain Myfyriwr Plaid Genedlaethol yr Alban a fu’n chwarae rhan flaenllaw yn ei ffurfio yn y 1960au.
Aelodau Amlwg golygu
- Alasdair Allan: Gweinidog dros Ddysgu, Gwyddoniaeth ac Ieithoedd Alban yr Alban ac Aelod Senedd yr Alban dros etholaeth Na h-Eileanan an Iar
- Angela Constance MSP: Gweinidog dros Gyflogaeth Ieuenctid ac Aelod Senedd yr Alban dros etholaeth Almond Valley
- Winnie Ewing: Cyn Llywydd Plaid Genedlaethol yr Alban ac enillydd isetholiad Hamilton 1967
- Ian Hamilton QC: Twrnai ac un o’r rai fu’n yn gyfrifol am ryddhau Maen Sgàin o Abaty Westminster
- Jamie Hepburn MSP: Aelod o Senedd yr Alban dros etholaeth Cumbernauld a Kilsyth
- Kay Matheson: Athrawes un o’r rai fu’n yn gyfrifol am ryddhau Maen Sgàin o Abaty Westminster, ac ymgyrchydd dros yr iaith Aeleg
- Neil MacCormick: Cyn Cadeirydd Regius Cyfraith Gyhoeddus a Chyfraith Natur a Gwlad ym Mhrifysgol Caeredin ac Aelod o Senedd Ewrop
- Derek Mackay MSP: Gweinidog dros Lywodraeth Leol a Chynllunio ac Aelod o Senedd yr Alban dros etholaeth Gogledd a Gorllewin Renfrewshire
- Nicola Sturgeon MSP: Prif Weinidog yr Alban ac Aelod o Senedd yr Alban dros etholaeth Glasgow Southside
- Gavin Vernon: Peiriannydd ac un o’r rai fu’n yn gyfrifol am ryddhau Maen Sgàin o Abaty Westminster