Dhaka

prifddinas Bangladesh

Prifddinas Bangladesh yw Dhaka (cyn 1982, Dacca; Bengaleg ঢাকা) ac mae gan Dhaka Fwyaf boblogaeth o tua 16,800,000 (2017). Lleolir y ddinas yn ne-ddwyrain y wlad, ar lannau Afon Burhi Ganga. Dhaka yw canolfan economaidd, wleidyddol a diwylliannol Bangladesh, ac mae'n un o brif ddinasoedd De Asia, y ddinas fwyaf yn Nwyrain De Asia ac ymhlith gwledydd Bae Bengal ac mae hefyd yn un o'r dinasoedd mwyaf ymhlith gwledydd OIC. Fel rhan o wastadedd Bengal, mae'r ddinas wedi'i ffinio ag Afon Buriganga, Afon Turag, Afon Dhaleshwari ac Afon Shitalakshya. Sefydlwyd y brifysgol yn 1921.

Dhaka
Dhaka skyline1.jpg
Mathprifddinas, mega-ddinas, dinas, metropolis, canolfan ariannol, dinas â miliynau o drigolion Edit this on Wikidata
LL-Q9610 (ben)-Titodutta-ঢাকা.wav, LL-Q7913 (ron)-KlaudiuMihaila-Dacca.wav Edit this on Wikidata
Poblogaeth16,800,000 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1608 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethAtiqul Islam Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+06:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iKolkata, Guangzhou Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Bengaleg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirRhanbarth Dhaka Edit this on Wikidata
GwladBaner Bangladesh Bangladesh
Arwynebedd368 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr60 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau23.7289°N 90.3944°E Edit this on Wikidata
Cod post1000, 1100, 1200–1299, 1300–1399 Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		maer Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethAtiqul Islam Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Mae gan Dhaka hanes hir, ond nid oedd yn dref o bwys tan y 17g pan gafodd ei gwneud yn brifddinas talaith Bengal yn Ymerodraeth y Mwgaliaid. Yn y ganrif dilynnol, daeth dan reolaeth Prydain. Pan gyhoeddwyd annibyniaeth (fel Dwyrain Pacistan) yn 1947, cafodd ei gwneud yn brifddinas y wlad newydd.

Y borth, Dhaka

Mae pobl wedi byw yn ardal Dhaka ers y mileniwm cyntaf. Cododd y ddinas i amlygrwydd yn yr 17g fel prifddinas daleithiol a chanolfan fasnachol Ymerodraeth Mughal. Dhaka oedd prifddinas y Mughal Bengal proto-ddiwydiannol am 75 mlynedd (1608-39 a 1660-1704). Fel canolbwynt masnach y mwslin yn Bengal, roedd yn un o'r dinasoedd mwyaf llewyrchus ar is-gyfandir India. Enwyd y ddinas ganoloesol yn Jahangirabad er anrhydedd i'r Ymerawdwr Mughalaidd Jahangir ac roedd yn gartref i sedd Subahdar Mughal, Naib Nazims a Dewans.

Yn yr Oesoedd Canol, cyrhaeddodd Dhaka ei uchafbwynt yn yr 17g a'r 18g, pan oedd yn gartref i fasnachwyr o bob rhan o Ewrasia. Roedd yn ganolbwynt masnach forwrol lewyrchus gan ddenu masnachwyr Ewropeaidd. Addurnodd y Mughals y ddinas gyda gerddi, beddrodau, mosgiau, palasau a chaerau wedi'u cynllunio'n dda. Ar un adeg galwyd y ddinas yn "Fenis y Dwyrain".[1]

Ym 1947, ar ôl diwedd rheolaeth Prydain yn y wlad, daeth y ddinas yn brifddinas weinyddol Dwyrain Pacistan. Fe'i cyhoeddwyd fel prifddinas ddeddfwriaethol Pacistan ym 1962. Ym 1971, ar ôl y Rhyfel dros Annibyniaeth, daeth yn brifddinas Bangladesh annibynnol.

Dhaka yw prifddinas arian, masnach ac adloniant Bangladesh, ac mae hyd at 35% o economi Bangladesh yn tarddu oddi yma.[2] Ers ei sefydlu fel prifddinas fodern mae poblogaeth, ardal, amrywiaeth cymdeithasol ac economaidd Dhaka wedi tyfu'n aruthrol; mae'r ddinas bellach yn un o'r rhanbarthau diwydiannol mwyaf dwys ym Mangladesh. Mae Dhaka yn gartref i bencadlys sawl corfforaeth ryngwladol.[3]

Erbyn yr 21g, daeth i'r amlwg fel mega-ddinas. Mae gan Gyfnewidfa Stoc Dhaka dros 750 o gwmnïau rhestredig. Yma hefyd mae pencadlys BIMSTEC. Mae diwylliant y ddinas yn adnabyddus am ei ricsios (cerbydau a dynnir gan feic), bwyd, gwyliau celf ac amrywiaeth grefyddol. Mae'r hen ddinas yn gartref i oddeutu 2,000 o adeiladau o'r cyfnod Mughal a Phrydain, gan gynnwys strwythurau nodedig fel carafanau Bara Katra a Choto Katra.

GeirdarddiadGolygu

 
Coed Delonix regia yn blodeuo yn Dhaka yn ystod gwyl haf Sher-e-Bangla Nagar

Mae tarddiad yr enw 'Dhaka' yn ansicr. Ar un cyfnod, roedd coed dhak (Butea monosperma) yn gyffredin iawn yn yr ardal ac efallai fod yr enw wedi tarddu o enw'r goeden hon. Fel arall, gall yr enw hwn gyfeirio at y dduwies Hindŵaidd gudd Dhakeshwari, y mae ei deml wedi'i lleoli yn rhan de-orllewinol y ddinas.[4] Mae damcaniaeth boblogaidd arall yn dweud bod Dhaka yn cyfeirio at offeryn pilenoffon, dhak a chwaraewyd trwy orchymyn Subahdar Islam Khan I yn ystod urddo prifddinas Bengal ym 1610.[5]

HanesGolygu

I'r mileniwm cyntaf mae'r olion cynharaf o anheddiadau dynol yn perthyn.[4] Roedd yr ardal yn rhan o Bikrampur, a reolwyd gan linach Sena. O dan reol Islamaidd, daeth yn rhan o ardal hanesyddol Sonargaon, canolbwynt gweinyddol rhanbarthol y Delhi a'r Sultanates Bengal.[6][7] Ymestynnodd Cefnffordd y Grand trwy'r rhanbarth, gan ei gysylltu â Gogledd India, Canolbarth Asia a dinas borthladd de-ddwyreiniol Chittagong.

Roedd Ymerodraeth Mughal yn llywodraethu'r rhanbarth yn ystod y cyfnod modern cynnar.[4] O dan reol Mughal, tyfodd Hen Ddinas Dhaka ar lannau Afon Buriganga. Cyhoeddwyd Dhaka yn brifddinas Mughal Bengal ym 1608. Islam Khan Chishti oedd gweinyddwr cyntaf y ddinas. Enwodd Khan y ddinas yn "Jahangir Nagar" (Dinas Jahangir) er anrhydedd i'r Ymerawdwr Jahangir.[8] Gollyngwyd yr enw yn fuan ar ôl i'r Saeson orchfygu. Digwyddodd prif ehangiad y ddinas o dan y llywodraethwr Shaista Khan. Yr adeg hon, mesurodd y ddinas 19 wrth 13 cilomedr (11.8 wrth 8.1 milltir), gyda phoblogaeth o bron i filiwn.[9] Roedd Dhaka yn un o'r dinasoedd mwyaf a mwyaf llewyrchus yn Ne Asia.[10] Tyfodd yn ganolfan economaidd ranbarthol gref yn ystod yr 17g a'r 18g, gan wasanaethu fel canolbwynt i fasnachwyr Ewrasiaidd, gan gynnwys Bengalis, Marwaris, Kashmiris, Gujaratis, Armeniaid, Arabiaid, Persiaid, Groegiaid, Iseldirwyr, Ffrancwyr, Saeson, a'r Portiwgaliaid.[7][11][12] Roedd y ddinas yn ganolfan i'r diwydiannau mwslin, cotwm a jiwt ledled y byd, gyda 80,000 o wehyddion medrus.[13]

CyfeiriadauGolygu

  1. ↑ Hough, Michael (1 Ionawr 2004). Cities and Natural Process: A Basis for Sustainability. Psychology Press. ISBN 9780415298544. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 Mawrth 2017. Cyrchwyd 26 Awst 2017.
  2. ↑ Rezaul Karim (24 February 2017). "Dhaka's economic activities unplanned: analysts". The Daily Star. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 Gorffennaf 2019. Cyrchwyd 13 Gorffennaf 2019.
  3. ↑ "The World According to GaWC 2020". GaWC - Research Network. Globalization and World Cities. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 Awst 2020. Cyrchwyd 31 Awst 2020.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 "Dhaka". Encyclopædia Britannica. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 January 2013. Cyrchwyd 4 February 2013.
  5. ↑ "Islam Khan Chisti". Banglapedia. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Chwefror 2015. Cyrchwyd 4 Chwefror 2013.
  6. ↑ Dhaka City Corporation (5 Medi 2006). "Pre-Mughal Dhaka (before 1608)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Ebrill 2008. Cyrchwyd 1 Rhagfyr 2015.
  7. ↑ 7.0 7.1 "From Jahangirnagar to Dhaka". Forum. The Daily Star. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 Chwefror 2015. Cyrchwyd 18 Chwefror 2015.
  8. ↑ Kraas, Frauke; Aggarwal, Surinder; Coy, Martin; Mertins, Günter, gol. (2013). Megacities: Our Global Urban Future. Springer. t. 60. ISBN 978-90-481-3417-5.
  9. ↑ "State of Cities: Urban Governance in Dhaka" (PDF). BRAC University. Mai 2012. Archifwyd (PDF) o'r gwreiddiol ar 16 Chwefror 2015. Cyrchwyd 16 Chwefror 2015.
  10. ↑ Shay, Christopher. "Travel – Saving Dhaka's heritage". BBC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Rhagfyr 2014. Cyrchwyd 18 Chwefror 2015.
  11. ↑ Colley, Linda (2009). The Ordeal of Elizabeth Marsh: A Woman in World History. Knopf Doubleday Publishing Group. tt. 262–. ISBN 978-0-307-53944-1.
  12. ↑ Muntassir Mamoon, Ḍhākā Nagara Jādughara. Ḍhākā granthamālā Vol. 11 Ḍhākā Nagara Jādughara, 1991 (oy gwreiddiol o Brifysgol California, digideiddiwyd 2008). tt 18–20
  13. ↑ "Which India is claiming to have been colonizsed?". The Daily Star (Op-ed). 31 Gorffennaf 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Mawrth 2019. Cyrchwyd 14 Awst 2015.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Dhaka&oldid=10892808"