Dhaka
Prifddinas Bangladesh yw Dhaka (cyn 1982, Dacca; Bengaleg ঢাকা) ac mae gan Dhaka Fwyaf boblogaeth o tua 16,800,000 (2017). Lleolir y ddinas yn ne-ddwyrain y wlad, ar lannau Afon Burhi Ganga. Dhaka yw canolfan economaidd, wleidyddol a diwylliannol Bangladesh, ac mae'n un o brif ddinasoedd De Asia, y ddinas fwyaf yn Nwyrain De Asia ac ymhlith gwledydd Bae Bengal ac mae hefyd yn un o'r dinasoedd mwyaf ymhlith gwledydd OIC. Fel rhan o wastadedd Bengal, mae'r ddinas wedi'i ffinio ag Afon Buriganga, Afon Turag, Afon Dhaleshwari ac Afon Shitalakshya. Sefydlwyd y brifysgol yn 1921.
 | |
| Math | mega-ddinas, dinas, metropolis, canolfan ariannol, y ddinas fwyaf  |
|---|---|
LL-Q9610 (ben)-Titodutta-ঢাকা.wav, LL-Q7913 (ron)-KlaudiuMihaila-Dacca.wav | |
| Poblogaeth | 16,800,000 |
| Sefydlwyd |
|
| Pennaeth llywodraeth | Atiqul Islam |
| Cylchfa amser | UTC+06:00 |
| Gefeilldref/i | Kolkata, Guangzhou |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Bengaleg |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Rhanbarth Dhaka |
| Gwlad |  Bangladesh |
| Arwynebedd | 368 km² |
| Uwch y môr | 60 metr |
| Cyfesurynnau | 23.7289°N 90.3944°E |
| Cod post | 1000, 1100, 1200–1299, 1300–1399 |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | maer |
| Pennaeth y Llywodraeth | Atiqul Islam |
 | |
Mae gan Dhaka hanes hir, ond nid oedd yn dref o bwys tan y 17g pan gafodd ei gwneud yn brifddinas talaith Bengal yn Ymerodraeth y Mwgaliaid. Yn y ganrif dilynol, daeth dan reolaeth Prydain. Pan gyhoeddwyd annibyniaeth (fel Dwyrain Pacistan) yn 1947, cafodd ei gwneud yn brifddinas y wlad newydd.
Mae pobl wedi byw yn ardal Dhaka ers y mileniwm cyntaf. Cododd y ddinas i amlygrwydd yn yr 17g fel prifddinas daleithiol a chanolfan fasnachol Ymerodraeth Mughal. Dhaka oedd prifddinas y Mughal Bengal proto-ddiwydiannol am 75 mlynedd (1608-39 a 1660-1704). Fel canolbwynt masnach y mwslin yn Bengal, roedd yn un o'r dinasoedd mwyaf llewyrchus ar is-gyfandir India. Enwyd y ddinas ganoloesol yn Jahangirabad er anrhydedd i'r Ymerawdwr Mughalaidd Jahangir ac roedd yn gartref i sedd Subahdar Mughal, Naib Nazims a Dewans.
Yn yr Oesoedd Canol, cyrhaeddodd Dhaka ei uchafbwynt yn yr 17g a'r 18g, pan oedd yn gartref i fasnachwyr o bob rhan o Ewrasia. Roedd yn ganolbwynt masnach forwrol lewyrchus gan ddenu masnachwyr Ewropeaidd. Addurnodd y Mughals y ddinas gyda gerddi, beddrodau, mosgiau, palasau a chaerau wedi'u cynllunio'n dda. Ar un adeg galwyd y ddinas yn "Fenis y Dwyrain".[1]
Ym 1947, ar ôl diwedd rheolaeth Prydain yn y wlad, daeth y ddinas yn brifddinas weinyddol Dwyrain Pacistan. Fe'i cyhoeddwyd fel prifddinas ddeddfwriaethol Pacistan ym 1962. Ym 1971, ar ôl y Rhyfel dros Annibyniaeth, daeth yn brifddinas Bangladesh annibynnol.
Dhaka yw prifddinas arian, masnach ac adloniant Bangladesh, ac mae hyd at 35% o economi Bangladesh yn tarddu oddi yma.[2] Ers ei sefydlu fel prifddinas fodern mae poblogaeth, ardal, amrywiaeth cymdeithasol ac economaidd Dhaka wedi tyfu'n aruthrol; mae'r ddinas bellach yn un o'r rhanbarthau diwydiannol mwyaf dwys ym Mangladesh. Mae Dhaka yn gartref i bencadlys sawl corfforaeth ryngwladol.[3]
Erbyn yr 21g, daeth i'r amlwg fel mega-ddinas. Mae gan Gyfnewidfa Stoc Dhaka dros 750 o gwmnïau rhestredig. Yma hefyd mae pencadlys BIMSTEC. Mae diwylliant y ddinas yn adnabyddus am ei ricsios (cerbydau a dynnir gan feic), bwyd, gwyliau celf ac amrywiaeth grefyddol. Mae'r hen ddinas yn gartref i oddeutu 2,000 o adeiladau o'r cyfnod Mughal a Phrydain, gan gynnwys strwythurau nodedig fel carafanau Bara Katra a Choto Katra.
Geirdarddiad
golygu
Mae tarddiad yr enw 'Dhaka' yn ansicr. Ar un cyfnod, roedd coed dhak (Butea monosperma) yn gyffredin iawn yn yr ardal ac efallai fod yr enw wedi tarddu o enw'r goeden hon. Fel arall, gall yr enw hwn gyfeirio at y dduwies Hindŵaidd gudd Dhakeshwari, y mae ei deml wedi'i lleoli yn rhan de-orllewinol y ddinas.[4] Mae damcaniaeth boblogaidd arall yn dweud bod Dhaka yn cyfeirio at offeryn pilenoffon, dhak a chwaraewyd trwy orchymyn Subahdar Islam Khan I yn ystod urddo prifddinas Bengal ym 1610.[5]
Hanes
golyguI'r mileniwm cyntaf mae'r olion cynharaf o anheddiadau dynol yn perthyn.[4] Roedd yr ardal yn rhan o Bikrampur, a reolwyd gan linach Sena. O dan reol Islamaidd, daeth yn rhan o ardal hanesyddol Sonargaon, canolbwynt gweinyddol rhanbarthol y Delhi a'r Sultanates Bengal.[6][7] Ymestynnodd Cefnffordd y Grand trwy'r rhanbarth, gan ei gysylltu â Gogledd India, Canolbarth Asia a dinas borthladd de-ddwyreiniol Chittagong.
Roedd Ymerodraeth Mughal yn llywodraethu'r rhanbarth yn ystod y cyfnod modern cynnar.[4] O dan reol Mughal, tyfodd Hen Ddinas Dhaka ar lannau Afon Buriganga. Cyhoeddwyd Dhaka yn brifddinas Mughal Bengal ym 1608. Islam Khan Chishti oedd gweinyddwr cyntaf y ddinas. Enwodd Khan y ddinas yn "Jahangir Nagar" (Dinas Jahangir) er anrhydedd i'r Ymerawdwr Jahangir.[8] Gollyngwyd yr enw yn fuan ar ôl i'r Saeson orchfygu. Digwyddodd prif ehangiad y ddinas o dan y llywodraethwr Shaista Khan. Yr adeg hon, mesurodd y ddinas 19 wrth 13 cilomedr (11.8 wrth 8.1 milltir), gyda phoblogaeth o bron i filiwn.[9] Roedd Dhaka yn un o'r dinasoedd mwyaf a mwyaf llewyrchus yn Ne Asia.[10] Tyfodd yn ganolfan economaidd ranbarthol gref yn ystod yr 17g a'r 18g, gan wasanaethu fel canolbwynt i fasnachwyr Ewrasiaidd, gan gynnwys Bengalis, Marwaris, Kashmiris, Gujaratis, Armeniaid, Arabiaid, Persiaid, Groegiaid, Iseldirwyr, Ffrancwyr, Saeson, a'r Portiwgaliaid.[7][11][12] Roedd y ddinas yn ganolfan i'r diwydiannau mwslin, cotwm a jiwt ledled y byd, gyda 80,000 o wehyddion medrus.[13]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Hough, Michael (1 Ionawr 2004). Cities and Natural Process: A Basis for Sustainability. Psychology Press. ISBN 9780415298544. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 Mawrth 2017. Cyrchwyd 26 Awst 2017.
- ↑ Rezaul Karim (24 Chwefror 2017). "Dhaka's economic activities unplanned: analysts". The Daily Star. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 Gorffennaf 2019. Cyrchwyd 13 Gorffennaf 2019.
- ↑ "The World According to GaWC 2020". GaWC - Research Network. Globalization and World Cities. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 Awst 2020. Cyrchwyd 31 Awst 2020.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 "Dhaka". Encyclopædia Britannica. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 Ionawr 2013. Cyrchwyd 4 Chwefror 2013.
- ↑ "Islam Khan Chisti". Banglapedia. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Chwefror 2015. Cyrchwyd 4 Chwefror 2013.
- ↑ Dhaka City Corporation (5 Medi 2006). "Pre-Mughal Dhaka (before 1608)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Ebrill 2008. Cyrchwyd 1 Rhagfyr 2015.
- ↑ 7.0 7.1 "From Jahangirnagar to Dhaka". Forum. The Daily Star. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 Chwefror 2015. Cyrchwyd 18 Chwefror 2015.
- ↑ Kraas, Frauke; Aggarwal, Surinder; Coy, Martin; Mertins, Günter, gol. (2013). Megacities: Our Global Urban Future. Springer. t. 60. ISBN 978-90-481-3417-5.
- ↑ "State of Cities: Urban Governance in Dhaka" (PDF). BRAC University. Mai 2012. Archifwyd (PDF) o'r gwreiddiol ar 16 Chwefror 2015. Cyrchwyd 16 Chwefror 2015.
- ↑ Shay, Christopher. "Travel – Saving Dhaka's heritage". BBC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Rhagfyr 2014. Cyrchwyd 18 Chwefror 2015.
- ↑ Colley, Linda (2009). The Ordeal of Elizabeth Marsh: A Woman in World History. Knopf Doubleday Publishing Group. tt. 262–. ISBN 978-0-307-53944-1.
- ↑ Muntassir Mamoon, Ḍhākā Nagara Jādughara. Ḍhākā granthamālā Vol. 11 Ḍhākā Nagara Jādughara, 1991 (oy gwreiddiol o Brifysgol California, digideiddiwyd 2008). tt 18–20
- ↑ "Which India is claiming to have been colonizsed?". The Daily Star (Op-ed). 31 Gorffennaf 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Mawrth 2019. Cyrchwyd 14 Awst 2015.