Dim Ond Heno

Drama fuddugol Tlws Y Ddrama yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Delyn 1991 yw Dim Ond Heno o waith Gwion Lynch. Llwyfannwyd y ddrama gan Gwmni Theatr Gwynedd yn ystod wythnos yr Ŵyl. Lleolir y ddrama mewn argraffdy yng Ngogledd Cymru ac mae'n delio efo helyntion Meibion Glyndŵr.

Dim Ond Heno

Enghraifft o'r canlynol	drama lwyfan
Dyddiad cynharaf	1991
Awdur	Gwion Lynch
Cyhoeddwr	heb ei chyhoeddi
Iaith	Cymraeg
Cysylltir gyda	Cwmni Theatr Gwynedd

Disgrifiad byr

"Argraffdy yw'r lleoliad a Mei, y prif gymeriad, yw golygydd y papur bro lleol. Mae'r gŵr ifanc hwn yn wynebu problemau sy'n boenus o gyfoes nid yn unig ar lefel gymdeithasol a gwleidyddol ond hefyd ar lefel bersonol. Pennaf loes Mei yw'r mewnlifiad ac agwedd lugoer ei gyd-Gymry tuag at hyn. Mae ei ddaliadau gwleidyddol yn arwain at wrthdaro rhyngddo ef a'i gyd-olygydd, Elen. Cymhlethir yr holl sefyllfa gan ei ddiffyg teyrngarwch creulon tuag at ei gyd-weithiwr a'i gyfaill, Gruff. Mae gwraig Gruff, Sioned, yn wrthrych serch Mei. Ychwanegir at y cymhlethdod pan deflir bom dân i mewn i'r argraffdy ar adeg pur dyngedfennol yn y ddrama gan rai a'u geilw eu hunain yn 'Sons of George'."

Cefndir

Enillodd y ddrama Dlws Y Ddrama yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Delyn 1991 gan y beirniaid Meic Povey, William R Lewis a J.O Roberts. Un o amodau newydd y gystadleuaeth oedd llwyfannu'r ddrama fuddugol yn ystod wythnos yr Eisteddfod yn Theatr Gwynedd.

Derbyniodd y ddrama lenyddol feirniadaeth gymysg gan y beirniaid: "Ingol o hawdd ar brydiau oedd inni ein huniaethu'n hunain â'r sefyllfa yn y ddrama hon. Llwyddodd 'Leitho' [ffugenw Gwion Lynch] i'n cynhyrfu nid drwy bregethu a fflangellu ond drwy ddyfeisio plot cyffrous i gynnal ei weledigaeth. O safbwynt crefft y mae iddi rai gwendidau. Yr ail a'r drydedd act yw'r broblem. Mae angen tocio darnau hwnt ac yma i lyfnhau'r rhediad ac ychwanegu ambell olygfa i egluro'n well gymhellion y cymeriadau. Edrycher eto, hefyd, ar gymeriad y plismon. O'i gymharu â'r cymeriadau eraill y mae braidd yn arwynebol. Ond problemau i'w datrys gyda chyfarwyddwr yw'r rhain."

Aeth y ddrama wreiddiol drwy broses o'i hail-sgwennu a'i haddasu yn sylweddol, cyn y llwyfannu terfynol. Arweiniodd hynny at ddrwg-deimlad ymysg rhai dramodwyr ac actorion.

Cymeriadau

• Mei
• Gethin
• Gruff
• Ellen
• Sioned
• Nia

Cynyrchiadau nodedig

Llwyfannwyd y ddrama am y tro cyntaf gan Gwmni Theatr Gwynedd yn ystod Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Delyn 1991. Cyfarwyddwr Graham Laker; cynllunydd John Jenkins; cynllun poster Jac Jones; cast:

• Mei - Alun Elidyr
• Gethin - Yoland Williams
• Gruff - Dafydd Emyr
• Ellen - Gwen Ellis
• Sioned - Delyth Morgan
• Nia - Nia Medi

"Roeddwn mewn dryswch yn ystod rhan gynta'r ddrama," noda Meg Elis wrth adolygu'r cynhyrchiad yn Barn [Rhagfyr 1991], o dan y teitl "Dryswch Drama'r Addewid":

"...ond dylwn frysio i ychwanegu nad yn y math o ddryswch ar-goll-yn-y-niwl sy'n dod i ran cynulleidfa Gymraeg weithiau wrth orfod dioddef cynhyrchiad 'mentrus', 'arbrofol' [...] Na, mae'n rhyddhad gweld fod Gwion Lynch yn credu mewn stori dda, deialog rhwng cymeriadau, a lleoli'r digwydd yn solet mewn amser a lle. [...] A pham y dryswch? Drysu disgwyliadau, 'wy'n meddwl. Wedi'r cwbl, roedd hon yn ddrama fuddugol yn y Genedlaethol; roedd hi'n gynnyrch y drefn newydd sydd i fod yn decach â'r awdur, y cwmni (a'r gynulleidfa?)[...] Gwyddem yn iawn fod y tensiwn i fod yno; yr oedd yno i raddau - ond eto'n llithro o'n gafael ar yr adegau lle tybiem y dylai fod ar ei gryfaf: [...] Gosodwyd digon o'r cefndir fel ein bod yn gwybod o'r gorau beth oedd yn digwydd, beth allasai ddigwydd: ond disgyn, syrthio i'r ddaear yr oedd ein disgwyliadau dro ar ôl tro".