Eesti Mälu Instituut

Corff er addysgu, hyrwyddo a dadansoddi hanes gwladychu Estonia gan gyfundrefnau totalitaraidd

Sefydliad anllywodraethol yw'r Eesti Mälu Instituut (Sefydliad Cof Estonia neu Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia) sy'n canolbwyntio ar ymchwilio i droseddau rhyfel a throseddau hawliau dynol a gyflawnwyd gan gyfundrefnau totalitaraidd ac ymchwil i ideolegau totalitaraidd a greodd gyfundrefnau o'r fath. Nod y Sefydliad yw rhoi trosolwg cynhwysfawr, gwrthrychol a rhyngwladol i’r cyhoedd yn gyffredinol o droseddau hawliau dynol a throseddau a gyflawnwyd gan gyfundrefnau totalitaraidd yn Estonia (yn ystod cyfnod gwladychu gan yr Almaen Natsïaidd a’r Sofietiaid) a thramor.

Eesti Mälu Instituut
Enghraifft o'r canlynolsefydliad Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu2008 Edit this on Wikidata
Ffurf gyfreithiolfoundation Edit this on Wikidata
PencadlysTallinn Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://mnemosyne.ee/ Edit this on Wikidata
Pwyllgor Arbenigol Sefydliad Cof Estonia (2012)

Yn 2017, unodd yr Athrofa â'r Unitas Foundation, a ehangodd ffocws y Sefydliad, gan roi mwy o sylw i allgymorth rhyngwladol.[1]

Peidied drysu ag Eesti Instituut (Instiwit er hybu iaith a diwylliant Estonia dramor - fel y Goethe-Institut) na chwaith Eesti Keele Instituut (Institiwt yr iaith Estoneg).

 
Cynhaliodd Pwyllgor Arbenigwyr Dysgedig Rhyngwladol Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia gyfarfod gwaith. Yn y llun, ch-dde; Pavel Žáček, Timothy Garton Ash a Kristian Gerner

Mae Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia wedi bod yn ymchwilio i droseddau rhyngwladol a cham-drin hawliau dynol a gyflawnwyd gan gyfundrefnau totalitaraidd yn Estonia yn ogystal â'r ideolegau sydd wedi arwain at gyfundrefnau o'r fath ers 1998.[2]

Ei ragflaenydd oedd Comisiwn Rhyngwladol Estonia ar Ymchwilio i Droseddau yn Erbyn Dynoliaeth (Inimsusvastaste kuritegude Uurimise Eesti Rahvusvaheline Komisjon), a sefydlwyd gan yr Arlywydd Lennart Meri ym 1998. Ymchwiliodd y Comisiwn i'r troseddau yn erbyn dynoliaeth a gyflawnwyd yn Estonia yn ystod galwedigaethau'r Almaen a Sofietaidd yn seiliedig ar y diffiniadau hil-laddiad, troseddau yn erbyn dynoliaeth a throseddau rhyfel yn Statud Rhufain y Llys Troseddol Rhyngwladol 1998.

Sefydlodd Arlywydd Estonia, Toomas Hendrik Ilves, sefydlu Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia yn 2008. Sefydlwyd y Sefydliad gan Leon Glikman, Rein Kilk, Jaan Manitski, Tiit Sepp, Hannes Tamjärv ac Indrek Teder.

Mae Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia yn rhagori ar fframwaith Comisiwn Rhyngwladol Estonia ar gyfer Ymchwilio i Droseddau yn Erbyn Dynoliaeth yn yr ystyr iddo ddewis y Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol a fabwysiadwyd gan y Cenhedloedd Unedig ym 1948 fel sail gyfreithiol ar gyfer ei ymchwil hanesyddol. Mae'r Sefydliad felly hefyd yn casglu data am droseddau hawliau dynol o'r fath a gyflawnwyd yn ystod y feddiannaeth Sofietaidd nad ydynt yn droseddau yn erbyn dynoliaeth trwy ddiffiniad cyfreithiol.

Yn 2017, unodd y Sefydliad â Sefydliad Unitas yn sefydliad newydd sy'n cyfuno ymchwil academaidd ar gyfundrefnau annynol (cyfrifoldeb Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia yn flaenorol) â gweithgareddau ymwybyddiaeth y cyhoedd (cyfrifoldeb Sefydliad Unitas yn flaenorol). Mae'r sefydliad newydd yn parhau gyda'r enw Estonian Institute of Historical Memory.[3]

Prif weithgareddau

golygu
 
Ystafell grogi carcharorion yng ngharchar Patarei, Tallinn lle cadwyd miloedd o Estoniaid dieuog

Amgueddfa Ryngwladol i Ddioddefwyr Comiwnyddiaeth

golygu

Mae Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia yn arwain prosiect sydd â'r nod o sefydlu Amgueddfa Ryngwladol i Ddioddefwyr Comiwnyddiaeth a chanolfan ymchwil ryngwladol gysylltiedig yng Ngharchar Patarei erbyn 2025.[4] Defnyddiwyd Patarei gan gyfundrefnau Sofietaidd a Natsïaidd trwy gydol yr 20fed ganrif ac mae'n un o brif symbolau braw gwleidyddol Sofietaidd i Estoniaid. Bydd yr amgueddfa'n cyflwyno troseddau a gyflawnwyd gan y cyfundrefnau Sofietaidd a Natsïaidd, gyda'r prif ffocws ar beirianwaith, ideoleg a throseddau cyfundrefnau comiwnyddol, gan symud o drosolwg lleol, i ddigwyddiadau yn Ewrop, i raddfa fyd-eang. Mae'r amgueddfa wedi'i chynllunio i arwynebedd o tua 5,000 metr sgwâr yn rhan ddwyreiniol yr adeilad, lle mae celloedd carchar dilys, siambr ddienyddio, coridorau, rhodfeydd carcharorion ac ati wedi'u cadw.[5]

Cofeb i Ddioddefwyr Comiwnyddiaeth 1940–1991

golygu

Ar 23 Awst 2018, urddwyd Cofeb Dioddefwyr Comiwnyddiaeth 1940-1991 Estonia yn Tallinn gan arlywydd Estonia, Kersti Kaljulaid. Ariannwyd y gofeb gan y wladwriaeth ac mae'r gofeb ei hun yn cael ei rheoli gan Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia.

Cronfeydd data ar-lein

golygu

Mae'r Sefydliad yn rheoli ac yn datblygu Cronfa Ddata Coffa Dioddefwyr Comiwnyddiaeth,[6] a chronfa ddata dioddefwyr Natsïaeth.[7] Mae'r ymchwil ynghylch y dioddefwyr yn parhau ac mae'r cronfeydd data yn cael eu diweddaru'n gyson.[8]

O ganlyniad i arswyd comiwnyddol, collodd Estonia tua 20% o'i miliwn o boblogaeth, gyda mwy na 75,000 ohonynt wedi'u llofruddio, eu carcharu neu eu halltudio.[9] Bu farw mwyafrif y dioddefwyr ymhell o gartref ac mae eu gweddillion yn gorwedd mewn beddau heb eu marcio mewn lleoliadau anhysbys. Mae Cofeb Dioddefwyr Comiwnyddiaeth ym Maarjamäe, a adeiladwyd ar achlysur canmlwyddiant Estonia yn 2018,[10] yn arddangos enwau hysbys mwy na 22,000 o bobl Estonia a gollodd eu bywydau o dan y drefn gomiwnyddol. Roedd y rhestrau o ddioddefwyr yn ganlyniad blynyddoedd o ymchwil a gynhaliwyd gan Gymdeithas Memento[11] a Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia.[12] Rhan annatod o'r gofeb yw cronfa ddata electronig, sy'n cael ei rheoli a'i gweinyddu gan y Sefydliad ac sy'n rhestru mwy na 100,000 o enwau. Mae'r gronfa ddata yn cynnwys gwybodaeth am bobl a fu farw oherwydd terfysgaeth comiwnyddol a phobl a ryddhawyd o garchar neu alltudiaeth, ynghyd â data ar y dioddefwyr hynny nad yw eu tynged yn hysbys. Mae'r gronfa ddata yn darparu gwybodaeth sylfaenol am bersonau (enw, blwyddyn geni a marwolaeth), yn ogystal â data am aelodau o'i deulu a oedd yn destun gormes.[13] Mae'r Sefydliad yn diweddaru Cronfa Ddata Coffa Dioddefwyr Comiwnyddiaeth[14] yn rheolaidd yn unol â chanlyniadau ymchwil ac mewn cydweithrediad â theuluoedd y dioddefwyr.[15]

Ar 23 Awst, sef Diwrnod Cofio Ewropeaidd i Ddioddefwyr Staliniaeth a Natsïaeth, a elwir hefyd yn Ddiwrnod Rhuban Du, mae placiau coffa ychwanegol yn cael eu dadorchuddio bob blwyddyn sy'n dwyn enwau'r dioddefwyr hynny o gomiwnyddiaeth y mae eu tynged wedi'i datgelu ers agor y gofeb yn 2018. Efallai na fydd gwir ffigurau a manylion pawb o Estonia a ddiflannodd yn ystod alltudiadau torfol y 1940au ac mewn gorthrymiadau eraill yn ystod meddiannaeth Sofietaidd Estonia yn gwbl hysbys.[16]

Ymchwil a chyhoeddiadau

golygu

Mae ymchwil y Sefydliad yn ymwneud ag ymddangosiad a lledaeniad ideoleg gomiwnyddol a'i amlygiadau gwahanol fel ideoleg y wladwriaeth gyda'r nod o atafaelu grym yn dreisgar a sefydlu unbennaeth y proletariat fel y'i gelwir, a hefyd ei gweithgaredd gwleidyddol cyfreithiol mewn cymdeithasau democrataidd. Gwrthrychau ymchwil yw'r dulliau o bropaganda comiwnyddol yn y cyfnod o weithgarwch tanddaearol tanddaearol yn ogystal ag mewn cyfundrefnau comiwnyddol, a'r modd o sicrhau rheolaeth gomiwnyddol. Maes ymchwil pwysig yw dylanwad ideoleg gomiwnyddol ac etifeddiaeth rheolaeth cyfundrefnau comiwnyddol mewn cymdeithasau democrataidd yn yr 21g.[17] Mae'r Sefydliad yn cynnal cystadlaethau ysgoloriaeth ac yn cefnogi ysgolheigion (gwyddonwyr cymdeithasol, yn bennaf haneswyr, gwyddonwyr gwleidyddol a chyfreithwyr) mewn meysydd ymchwil cyfatebol. Mae ymchwilwyr y Sefydliad yn cymryd rhan mewn cynadleddau rhyngwladol yn ogystal â phrosiectau ymchwil rhyngwladol.[18] Mae'r Athrofa hefyd yn cyhoeddi ei hymchwil academaidd a'i thrafodion yn Saesneg.[19]

Arddangosfeydd

golygu

Mae'r Sefydliad wedi curadu arddangosfeydd amrywiol, yn fwyaf nodedig yr ardal arddangos Comiwnyddiaeth yw Carchar[21] yng Ngharchar Patarei yn Tallinn, sef cam cyntaf datblygiad yr Amgueddfa Ryngwladol i Ddioddefwyr Comiwnyddiaeth yn y dyfodol. Mae'r Sefydliad hefyd wedi llunio llawer o arddangosfeydd dros dro, yn fwyaf diweddar Comiwnyddiaeth a Terfysgaeth,[20] a The “Liberator” Arrived,[21] sydd ill dau ar gael ar-lein hefyd.[22][23]

Addysg ac ymwybyddiaeth y cyhoedd

golygu

Mae'r Sefydliad yn rheoli ac yn datblygu sawl llwyfan addysgol, megis y wefan ar Holocost yn Estonia Occupied 1941–1944,[26] gwersyll crynhoi Klooga a Chofeb yr Holocost[24] a phorth addysg hanes Pontio'r Baltig (Bridging the Baltic).[25] history education portal.[26]

Mae'r Sefydliad yn cynnig rhaglenni addysgol a hyfforddiant i athrawon, gweithwyr ieuenctid, disgyblion a myfyrwyr prifysgol. Mae hefyd yn cyhoeddi ac yn dosbarthu deunyddiau addysgol amrywiol sy'n hysbysu'r cyhoedd yn gyffredinol am hanes cyfundrefnau comiwnyddol.[27]

Mae'r Sefydliad yn trefnu digwyddiadau coffa blynyddol sy'n ymroddedig i ddioddefwyr troseddau yn erbyn dynoliaeth a'r gwrthwynebiad yn erbyn cyfundrefnau annynol ar achlysur Diwrnod Rhyngwladol Cofio'r Holocost, alltudio Mawrth, alltudio Mehefin, Diwrnod y Rhuban Du a Diwrnod Ymladd Gwrthsafiad.[28]

Casglu Ein Stori

golygu

Mae Casglu ein Stori (Estoneg: Kogu Me Lugu, hefyd yn cael ei gyfieithu fel 'We're Collecting The Story' and 'Our Entire Story') yn borth hanes llafar ac ystorfa fideo a lansiwyd yn 2013. Mae'r wefan yn cael ei rheoli a'i datblygu gan Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia. Mae'r porth yn casglu, cadw a rhannu straeon teuluol o Estoniaid o bob rhan o'r byd, gan ganolbwyntio ar atgofion pobl a gafodd eu gormesu gan y cyfundrefnau Sofietaidd neu Natsïaidd, pobl a ddihangodd o Estonia yn ystod galwedigaethau'r cyfundrefnau dywededig neu a gyrhaeddodd Estonia o ganlyniad i y galwedigaethau. Defnyddir yr atgofion a gasglwyd ar gyfer datblygu deunyddiau addysgol, ymchwil, a chodi ymwybyddiaeth y cyhoedd yn Estonia a mannau eraill.[29]

CommunistCrimes.org

golygu

Mae CommunistCrimes.org yn gronfa ddata sy'n canolbwyntio ar ffeithiau ac ymchwil i ideoleg a chyfundrefnau comiwnyddol o safbwynt byd-eang. Nod y porth yw codi ymwybyddiaeth am y troseddau yn erbyn dynoliaeth a gyflawnir gan gyfundrefnau comiwnyddol ledled y byd. Mae Sefydliad Cof Hanesyddol Estonia yn cydweithio'n rhyngwladol â haneswyr ac ymchwilwyr annibynnol y mae eu maes pwnc yn gyfundrefnau comiwnyddol ac sy'n ymdrechu i ddiffinio sut ac i ba raddau y sarhawyd hawliau dynol yn fyd-eang.[30]

Cydweithio â sefydliadau tebyg

golygu

Mae'r Sefydliad yn aelod o'r Platform of European Memory and Conscience.[31]

Ymunodd Estonia â'r European Network of Remembrance and Solidarity (ENRS) fel aelod arsyllol.[32]

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. valik/teadaanne?teate_number=1139712 "Ametlikud teadaanded" Check |url= value (help).
  2. "About". Estonian Institute of Historical Memory. Cyrchwyd 11 January 2022.
  3. "Ametlikud teadaanded".
  4. "Museum 2025 – About the project".
  5. "International Museum for the Victims of Communism".
  6. "Estonia's Victims of Communism 1940–1991". Cyrchwyd 27 January 2021.
  7. "Estonians in German Concentration Camps Database".
  8. "Education and Public Awareness".
  9. "Estonia's Victims of Communism 1940–1991".
  10. "Gallery: Victims of Communism Memorial opened in Tallinn". ERR News.
  11. "Memento society".
  12. "A memorial for the Estonian victims of communism in Maarjamäe is open | Ministry of Justice". 23 August 2018.
  13. "The Memorial's Database".
  14. "Estonia's Victims of Communism 1940–1991".
  15. "Education and Public Awareness".
  16. "Names to be added to victims of communism memorial at Sunday ceremony". ERR News.
  17. "Publications | The Estonian Institute of Historical Memory".
  18. "Research | The Estonian Institute of Historical Memory".
  19. "Publications | The Estonian Institute of Historical Memory".
  20. "Notorious Patarei Prison reopens to visitors".
  21. "Exhibition on Red Army Terror opens on Freedom Square".
  22. "The "Liberator" Arrived".
  23. "Communism and Terror".
  24. "Klooga concentration camp and Holocaust Memorial".
  25. "Bridging the Baltic". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-12-19.
  26. "Education and Public Awareness | The Estonian Institute of Historical Memory".
  27. "Education and Public Awareness | The Estonian Institute of Historical Memory".
  28. "Education and Public Awareness | The Estonian Institute of Historical Memory".
  29. "KoguMeLugu".
  30. "CommunistCrimes".
  31. "Members | Platform of European Memory and Conscience".
  32. "Estonia has joined the ENRS as an observer member | ENRS".

Dolenni allanol

golygu
  Eginyn erthygl sydd uchod am Estonia. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.