Ffrigad

Ffrigad
Enghraifft o'r canlynol	math o long
Math	llong ryfel, llong
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Math o long ryfel fechan, ysgafn, ond cyflym ac ystwyth yw ffrigad^[1]. Daw'r mathau hyn o longau mewn gwahanol feintiau ac maent wedi cyflawni rolau amrywiol dros y canrifoedd.

Trosolwg

Ffrigad hwylio

Yn ystod oes y llongau hwylio, roedd ffrigadau yn llongau bychain, ystwyth a ddefnyddiwyd ar raddfa fawr yn ystod Rhyfel Annibyniaeth America, ac yn ddiweddarach yn erbyn y Prydeinwyr. Eu prif bwrpas oedd amddiffyn llain arfordirol.

Mae ffrigadau modern yn cynnwys ystod eang o longau. Mae ffrigad fel arfer rhwng 100 a 150 metr o hyd, mae ganddo griw o tua 150-300 o forwyr a dadleoliad dŵr o tua 2000 i 6000 tunnell. Fe'u defnyddir fel arfer i frwydro yn erbyn llongau tanfor (o dan y dŵr), amddiffyn confois (ar y dŵr) ac amddiffynfeydd aer (uwchben y dŵr). Gweithfeydd llynges, yn fwy na llongau eraill, yw ffrigadau.

Hanes

Yn ystod oes y llongau hwylio, roedd ffrigadau'n dri hwyliau, gan ddilyn llongau'r lein gyda 24-44 o ynnau. Morwyr cyflym, a ddefnyddir yn ystod y rhyfel ar gyfer rhagchwilio, taro-a-rhedeg ac yn ddigon trwm i gymryd eu lle yn y lein. Defnyddir yn ystod amser heddwch ar gyfer gwyliadwriaeth ac amddiffyn llongau masnach rhag môr-ladron.

Gyda dyfodiad llongau ager ac arfwisgoedd, diflannodd y ffrigadau tri hwylbren, fel llongau'r llinell, o'r lluoedd llyngesol yn ystod y 19g.

Yr Ail Ryfel Byd - esblygiad sydyn

Dros hanner canrif yn ddiweddarach, yn ystod yr Ail Ryfel Byd, roedd angen llongau hebrwng syml ar y Llynges Frenhinol i amddiffyn confois rhag ymosodiad gan longau tanfor yr Almaen. Defnyddiwyd dinistriwyr ar gyfer hyn ym mlynyddoedd cynnar y Rhyfel , ond mewn gwirionedd roedd y llongau hyn yn rhy fawr a drud i'r dasg ac roedd eu hangen hefyd ar sawl maes y gad arall. Er mwyn cael llongau hebrwng yn gyflym, adeiladwyd llongau mewn iardiau masnachol, gyda'r cyrff yn seiliedig ar gynlluniau cychod pysgota. Roedd y llongau hyn yn ddigon cyflym i gadw i fyny â masnachwyr araf ac yn ddigon arfog (gyda bomwyr dyfnder) yn erbyn llongau tanfor. Gwerthwyd y gyfres gyntaf o'r cychod hyn fel corvettes wedi'u dosbarthu. Cyfres ddiweddarach, badau ychydig yn fwy, fel ffrigad. Ar yr un pryd, roedd gan Lynges yr Unol Daleithiau hefyd niferoedd mawr (mwy na 500) o longau hebrwng wedi'u hadeiladu. Gelwid y rhain, fodd bynnag, yn hebryngwyr dinistrio ("destroyer escorts"), ychydig yn fwy ac yn fwy arfog na'r corvettes a'r ffrigadau Seisnig, mewn gwirionedd yn ddistrywwyr bach.

Wedi'r Ail Ryfel Byd

Ffrigad Iseldireg Zr. Ms. De Zeven Provinciën

Ar ôl y Rhyfel, datblygwyd y ffrigadau ymhellach gan y Llynges Frenhinol i wahanol fathau ("type") arbenigol (Math 12 a deilliadau megis Math 61 a Math 41) ar gyfer cyfeiriad awyrennau, canfod awyrennau, amddiffyn awyr a rhyfela gwrth-danfor, tra'n cynyddu mewn maint ar yr un pryd. Amrywiad symlach, ac mewn gwirionedd adlais i gorvettes yr Ail Ryfel Byd, oedd y Math 14, dosbarth 'Blackwood', yr adeiladwyd 14 yn fwy ohonynt yn y 1950au.

Parhaodd Llynges yr UD i ddefnyddio'r dynodiad dinistriwr-hebrwng ar gyfer llongau hebrwng (fel y Knox-class) tan yy 1970au cynnar .

Gwelodd y chwedegau ymddangosiad math newydd o long hebrwng, a oedd wedi'i harfogi'n bennaf ag arfau tywys a lle nad oedd y magnelau traddodiadol bellach yn chwarae rôl eilradd neu hyd yn oed dim rôl o gwbl. Roedd y llongau hyn yn fwy na'r ymladdwyr (cychod torpido) ar y pryd, yn debyg i'r mordeithwyr ("cruisers") hyd yn oed. Yn America dosbarthwyd y llongau newydd hyn yn 'frigate' (dosbarth Countz, Leahy a Belknap), yn Ffrainc fel 'frégate' (dosbarth Suffren a Tourville ^[2]). Dychwelwyd llong, o ran maint o leiaf, a oedd, fwy neu lai, yn debyg (y Dosbarth Sirol "County Class") i'r dinistriwyr yn Lloegr wedi'i threfnu.

Dosbarthwyd llongau hebrwng niwclear newydd Llynges yr UD, y Truxtun ,y Bainbridge, a'r dosbarthiadau Virginia a California, hefyd fel ffrigadau. Mewn gwirionedd, roedd y diffiniad hwn o ffrigad yn llawer agosach at ei ystyr oed hwylio gwreiddiol na'r defnydd o'r term yng Ngorllewin Ewrop.

Fodd bynnag, ym 1975 penderfynodd Llynges yr Unol Daleithiau ailddosbarthu ei llongau rhyfel i fod yn debycach i wledydd Gorllewin Ewrop. Ailddosbarthwyd y rhan fwyaf o'u ffrigadau gynt yn llongau mordaith, a'u llongau dinistr yn ffrigadau.^[3]

Ffrigad yn erbyn ymladdwr

Oherwydd y defnydd o'r un mathau o systemau electronig ac arfau yn bennaf, yn ymarferol nid oes unrhyw wahaniaeth mwyach gyda helwyr. Mae llynges yr Unol Daleithiau a'r Deyrnas Unedig yn dal i wneud gwahaniaeth.

Gwneir y gwahaniaeth yn yr Unol Daleithiau ar sail maint. Gyda 7,800 o dunelli, mae'r ymladdwyr dosbarth Spruance (dinistriwyr yn sylweddol fwy na'r ffrigadau dosbarth Perry (tua 3,500 tunnell). Hefyd, mae'r diffoddwyr yn gyflymach (cyflymder dylunio 33 vs. 27 not) ac mae ganddyn nhw ddau llafn gwthio, tra mai dim ond un sydd gan y ffrigadau weithiau.

Mae’r gwahaniaeth yn y DU yn fwy seiliedig ar arfau: mae llongau â thaflegrau gwrth-awyrennau ystod hwy (Math 82, Math 42, Math 45 ) yn perthyn i ddosbarthiad y dinistriwr. Mae'n rhyfeddol, er enghraifft, fod ffrigadau'r Math 22 ( dosbarth Broadsword ), swp 3 gyda 4850 tunnell yn fwy na diffoddwyr y Math 42, Swp 3 (dosbarth Manceinion, 4775 tunnell) a rhai'r Math 42, Swp 1 a Swp 2 (dosbarth Sheffield , 4250 tunnell).

Ffrigadau a Chymru

Defnyddiwyd hen ffrigad, HMS Hamadryad fel llong-ysbyty yn nociau Caerdydd o 1866 ymlaen. Daeth y llong, maes o law, yn ddiangen pan adeiladwyd Ysbyty Frenhinol Hamadryad yn 1905 ac enwyd Ysgol Gynradd Gymraeg Hamadryad ar ei ôl.

Ceir y cyfeiriad cynharaf i'r gair ffrigad, yn hytrach ffreigad yn y Gymraeg o 1773 yng ngeiriadur John Walters.^[1] Disgfrifiwyd fel "llong ryfel ysgafn".

Oriel

Boudeuse, ffrigad Ffrengig o'r 18g, capteiniwyd gan Louis Antoine de Bougainville
USS Pensacola, ffrigad ager gan yr Unol Daleithiau, 1859
HMS Chelmer, ffrigad Dosbarth 'River', y Llynges Frenhinol, 1943
F220 Hamburg ffrigad Almaenig, lansiwyd yn 2004
Belle Poule, ffrigad Ffrengig, 60 canon o'r flwyddyn 1834

Gweler hefyd

Adar ffrigad

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 "ffrigad". Geiriadur Prifysgol Cymru.
↑ Zowel de Suffren als Tourvilleklasse werden overigens geregistreerd met een D, volgens de WEU-standaard een jager (D= destroyer).
↑ De Coontzklasse werd geklasseerd als jager; de Leahy-, Belknap-, West-Virginia en Californiaklassen werden geklasseerd als kruisers en de Knoxklasse werd geklasseerd als fregat.

Dolenni allanol

Fideo, 'Firgate v Destroyer: What is the Difference Between the Two Warships'
Frigates from battleships-cruisers.co.uk – history and pictures of United Kingdom frigates since World War II
Frigates from Destroyers OnLine – pictures, history, crews of United States frigates since 1963
The Development of the Full-Rigged Ship From the Carrack to the Full-Rigger

[:0-1] 1.0 ^1.1 "ffrigad". Geiriadur Prifysgol Cymru.

[2] Zowel de Suffren als Tourvilleklasse werden overigens geregistreerd met een D, volgens de WEU-standaard een jager (D= destroyer).

[3] De Coontzklasse werd geklasseerd als jager; de Leahy-, Belknap-, West-Virginia en Californiaklassen werden geklasseerd als kruisers en de Knoxklasse werd geklasseerd als fregat.

[1]

[2]

[3]