Franklin D. Roosevelt

32ain Arlywydd yr Unol Daleithiau oedd Franklin Delano Roosevelt neu FDR (30 Ionawr 1882 – 12 Ebrill 1945). Etholwyd i bedair tymor yn y swydd, rhwng 1933 a 1945: ef yw'r unig arlywydd i weinyddu mwy na dau dymor. Roedd yn berson canolog yn yr 20g yn ystod adeg o argyfwng economaidd byd-eang a Rhyfel Byd. Er iddo fod yn gyfrifol am arwain yr Undol Daleithiau yn ystod y Rhyfel, bu farw cyn i'r Rhyfel orffen a methodd a weld gwaddol ei fuddugoliaeth yng Nghynhadledd Potsdam a ddechreuodd ym mis Gorffennaf 1945, na chwaith buddugoliaeth terfynol y Cynghreiriaid dros luoedd Siapan.

Franklin D. Roosevelt
Ganwyd	Franklin Delano Roosevelt  30 Ionawr 1882  Hyde Park
Bu farw	12 Ebrill 1945  o gwaedlif ar yr ymennydd  Warm Springs, Little White House
Man preswyl	Dinas Efrog Newydd
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Alma mater	Coleg Havard Ysgol y Gyfraith Columbia Groton School
Galwedigaeth	cyfreithiwr, gwleidydd, gwladweinydd, golffiwr, sgriptiwr
Swydd	Arlywydd yr Unol Daleithiau, member of the State Senate of New York, Governor of New York, Assistant Secretary of the Navy, Governor-General of the Philippines, Arlywydd-etholedig yr Unol Daleithiau
Taldra	189 centimetr, 188 centimetr
Plaid Wleidyddol	plaid Ddemocrataidd
Tad	James Roosevelt
Mam	Sara Roosevelt
Priod	Eleanor Roosevelt
Plant	Elliott Roosevelt, Franklin Delano Roosevelt Jr., John Aspinwall Roosevelt, Anna Roosevelt Halsted, James Roosevelt, Franklin Delano Roosevelt
Perthnasau	Theodore Roosevelt
Llinach	Roosevelt family
Gwobr/au	Time Person of the Year, Time Person of the Year, Time Person of the Year, Marchod Uwch Groes Urdd Milwrol Wiliam, Medal Albert, Médaille militaire, Grand Cross of the Order of the Legion of Honour (Philippines), Urdd Milwrol William, Philippine Legion of Honor, American Philatelic Society Hall of Fame
Chwaraeon
llofnod

Franklin D. Roosevelt
32ain Arlywydd yr Unol Daleithiau
Cyfnod yn y swydd 4 Mawrth 1933 – 12 Ebrill 1945
Is-Arlywydd(ion)	John N. Garner (1933–1941) Henry A. Wallace (1941–1945) Harry S. Truman (1945)
Rhagflaenydd	Herbert Hoover
Olynydd	Harry S. Truman
48ain Lywodraethwr Efrog Newydd
Cyfnod yn y swydd 1 Ionawr 1929 – 31 Rhagfyr 1932
Rhagflaenydd	Alfred E. Smith
Olynydd	Herbert H. Lehman
Geni

Salwch parlys

Yn mis Awst 1921, tra roedd y teulu Roosevelt ar wyliau yn Campobello Island, New Brunswick, cafodd Roosevelt salwch. Credwyd ar y pryd mai polio oedd hi, ac arweiniodd at barlysu Roosevelt yn barhaol o'r wast i lawr. Am weddill ei fywyd, gwrthododd Roosevelt gredu fod yn barlys yn barhaol ac arbrofodd gyda amrywiaeth eang o therapïau gan gynnwys therapi dŵr, ac, ym 1926, prynodd gyrchfan yn Warm Springs, Georgia, lle sefydlodd ganolfan therapi dŵr ar gyfer cleifion polio, ac mae'n gweithredu dan yr enw Roosevelt Warm Springs Institute for Rehabilitation hyd heddiw. Ar ôl dod yn arlywydd, helpodd i sefydlu'r National Foundation for Infantile Paralysis (adnabyddir dan yr enw March of Dimes erbyn hyn). Ei arweiniad wrth sefydlu'r gymdeithas hon yw'r rheswm y ceir ei lun ar y darn pres, y dime.

Ar y pryd, roedd llai o archwilio ar fywydau preifat unigolion cyhoeddus nag y sydd heddiw, ac roedd Roosevelt yn gallu argyhoeddi i'r cyhoedd ei fod yn gwella. Credodd Roosevelt fod hyn yn angenrheidiol os oedd am sefyll mewn etholiad. Gan ffitio bresys haearn i'w goesau a'i gluniau, dysgodd ei hun sut i gerdded pellter byr, gan droi ei dorso tra'n cynnal ei hun gyda ffon. Defnyddiodd gadair olwyn yn breifat, ond roedd yn ofalus i beidio byth a gael ei weld ynddi yn gyhoeddus, ymddangosodd yn sefyll gan amlaf, ond wedi ei gynnal ar un ochr gan gynorthwywr neu un o'i feibion.

Yn 2003, canfu astudiaeth adolygiad-cyfoedion ei fod yn fwy tebygol mai Syndrom Guillain-Barré oedd salwch parlys Roosevelt ac nid poliomyelitis.

Oriel

• 
  Un o'r ychydig luniau o FDR mewn cadair olwyn.
• 
  Franklin D. Roosevelt

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am un o Unol Daleithiau America. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.