Wicipedia

Gwastraff electronig

Mae gwastraff electronig neu e-wastraff yn disgrifio dyfeisiau trydanol neu electronig diangen sy'n cael eu taflu.[1] Mae offer electroneg sydd wedi'i ddefnyddio sydd i fod i gael ei adnewyddu, ei ailddefnyddio, ei ailwerthu, ei ailgylchu trwy adfer deunyddiau, neu ei waredu hefyd yn cael ei ystyried yn e-wastraff. Gall prosesu e-wastraff yn anffurfiol mewn gwledydd sy'n datblygu arwain at effeithiau andwyol ar iechyd pobl a llygredd amgylcheddol.

Gwastraff electronig
Mathsbwriel Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Offer electronig diffygiol a darfodedig

Mae offer trydanol yn cynnwys oeriaduron, meicrodonau, ffonau, a batris, ac mae offer electronig yn cynnwys cyfrifiaduron, radios a chyfrifiaduron. Gelwir y ddau grwp yn e-wastraff. Ers diwedd yr 20g, cafwyd defnydd cynyddol o nwyddau electronig, oherwydd y 'chwyldro digidol' ac arloesiadau mewn gwyddoniaeth a thechnoleg, megis bitcoin. Arweiniodd hyn at broblem a pheryglon e-wastraff byd-eang. Mae'r cynnydd esbonyddol cyflym hwn mewn e-wastraff yn ganlyniad i'r arferiad o greu model newydd o'r gem, y cyfarpar neu'r ddyfais, ac yn cael ei ryddhau'n aml a phryniannau diangen o'r offer trydanol ac electronig, cylchoedd arloesi byr a chyfraddau ailgylchu isel, a gostyngiad yn oes cyfartalog cyfrifiaduron.[2]

Mae gwastraff electronig yn aml yn cael ei allforio i wledydd sy'n datblygu.
Canolfan E-wastraff Agbogbloshie, Ghana, lle mae gwastraff electronig yn cael ei losgi a'i ddadosod heb unrhyw ystyriaethau diogelwch nac amgylcheddol.

Mae cydrannau sgrap offer electronig, megis CPUs, yn cynnwys deunyddiau a allai fod yn niweidiol fel plwm, cadmiwm, beriliwm, neu atalyddion fflam wedi'u bromineiddio. Gall ailgylchu a gwaredu e-wastraff olygu risg sylweddol i iechyd gweithwyr a'u cymunedau.[3]

Yn yr Unol Daleithiau, mae Asiantaeth Diogelu'r Amgylchedd yr Unol Daleithiau (EPA) yn dosbarthu e-wastraff yn ddeg categori:

  1. Offer cartref mawr, gan gynnwys offer oeri a rhewi
  2. Offer cartref bach
  3. Offer TG, gan gynnwys monitorau
  4. Electroneg defnyddwyr, gan gynnwys setiau teledu
  5. Lampau a goleuadau
  6. Teganau
  7. Offer
  8. Dyfeisiau meddygol
  9. Offerynnau monitro a rheoli a
  10. Dosbarthwyr awtomatig

Nifer

golygu
 
Darn o fwrdd cylched wedi'i daflu.

Ystyrir mai e-wastraff yw'r "llif wastraff sy'n tyfu gyflymaf yn y byd"[4] gyda 44.7 miliwn tunnell yn cael ei gynhyrchu yn 2016- sy'n cyfateb i 4500 o dyrau Eiffel.[5] Yn 2018, adroddwyd amcangyfrif fod 50 miliwn tunnell o e-wastraff, a thrwy hynny bathwyd yr term 'tsunami o e-wastraff' a roddwyd gan y Cenhedloedd Unedig.[4] Mae ei werth o leiaf $62.5 biliwn y flwyddyn.[4]

Yn 2006, amcangyfrifodd y Cenhedloedd Unedig fod cyfanswm y gwastraff electronig byd-eang a deflir bob blwyddyn yn 50 miliwn o dunelli metrig.[6] Yn ôl adroddiad gan UNEP o'r enw, Ailgylchu - o e-wastraff i Adnoddau gallai maint yr e-wastraff sy'n cael ei gynhyrchu - gan gynnwys ffonau symudol a chyfrifiaduron - godi cymaint â 500 y cant dros y degawd nesaf mewn rhai gwledydd, megis India.[7] Yr Unol Daleithiau yw'r gwaethaf o ran cynhyrchu gwastraff electronig, gan daflu tua 3 miliwn o dunelli bob blwyddyn.[8] Yn 2010 roedd Tsieina'n cynhyrchu tua 2.3 miliwn o dunelli, yn ddomestig, yr ail wlad waethaf. Ac, er gwaethaf gwahardd mewnforion e-wastraff, mae Tsieina yn parhau i fod yn faes dympio e-wastraff mawr i wledydd datblygedig.[8]

E-wastraff yn 2021

golygu

Yn 2021, cynhyrchwyd amcangyfrif o 57.4 Mt o e-wastraff yn fyd-eang. Yn ôl amcangyfrifon yn Ewrop, lle mae'r broblem yn cael ei hastudio orau, mae 11 o bob 72 eitem electronig yn y cartref cyffredin bellach wedi torri neu'n dda i ddim. Bob blwyddyn fesul dinesydd, mae pob person yn cadw 4 i 5 kg arall o offer sydd wedi torri, neu'n eistedd yn gwneud dim, cyn eu taflu.[9] Yn 2021, roedd llai nag 20 y cant o'r e-wastraff yn cael ei gasglu a'i ailgylchu.[10]

Fframweithiau deddfwriaethol e-wastraff

golygu

Aeth yr Undeb Ewropeaidd i'r afael â mater gwastraff electronig drwy gyflwyno dau ddarn o ddeddfwriaeth. Daeth y gyntaf, y Gyfarwyddeb Offer Trydanol ac Electronig Gwastraff (Cyfarwyddeb WEEE) i rym yn 2003.[1] Prif nod y gyfarwyddeb hon oedd rheoleiddio a chymell ailgylchu ac ailddefnyddio gwastraff electronig mewn aelod-wladwriaethau ar yr adeg honno. Fe'i diwygiwyd yn 2008, gan ddod i rym yn 2014.[2] Ymhellach, mae'r UE hefyd wedi gweithredu'r Gyfarwyddeb ar gyfyngu ar y defnydd o sylweddau peryglus penodol mewn offer trydanol ac electronig o 2003 ymlaen [3] Cafodd y dogfennau hyn eu hadolygu yn 2012.[4]

Cytundebau rhyngwladol

golygu

Mae adroddiad gan Grŵp Rheoli Amgylchedd y Cenhedloedd Unedig[11] yn rhestru prosesau a chytundebau allweddol a wnaed gan sefydliadau amrywiol yn fyd-eang mewn ymdrech i reoli e-wastraff. Gellir cael manylion am y polisïau yn y dolenni isod.

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ Kahhat, Ramzy; Kim, Junbeum; Xu, Ming; Allenby, Braden; Williams, Eric; Zhang, Peng (May 2008). "Exploring e-waste management systems in the United States". Resources, Conservation and Recycling 52 (7): 956. doi:10.1016/j.resconrec.2008.03.002.
  2. ↑ Perkins, Devin N.; Drisse, Marie-Noel Brune; Nxele, Tapiwa; Sly, Peter D. (25 November 2014). E-Waste: A Global Hazard. 80. pp. 286. doi:10.1016/j.aogh.2014.10.001.
  3. ↑ Sakar, Anne (12 February 2016). "Dad brought home lead, kids got sick". The Cincinnati Enquirer. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 March 2022. Cyrchwyd 8 November 2019.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 "A New Circular Vision for Electronics, Time for a Global Reboot". World Economic Forum. 24 January 2019. Cyrchwyd 23 March 2021.
  5. ↑ Baldé, C. P., et al., The Global E-waste Monitor 2017, UNU, ITU, ISWA, 2017
  6. ↑ Blau, J (November 2006). "UN Summit on e-waste: Nokia, Vodafone and Others to Attend UN Summit on e-waste". CIO business magazine.[dolen farw]
  7. ↑ Section, United Nations News Service (22 February 2010). "As e-waste mountains soar, UN urges smart technologies to protect health". United Nations-DPI/NMD – UN News Service Section. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 July 2012. Cyrchwyd 12 March 2012.
  8. ↑ 8.0 8.1 "Urgent need to prepare developing countries for surges in E-Waste". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 May 2011.
  9. ↑ "International E-Waste Day: 57.4M Tonnes Expected in 2021 | WEEE Forum". weee-forum.org (yn Saesneg). 13 October 2021. Cyrchwyd 11 January 2022.
  10. ↑ Gill, Victoria (7 May 2022). "Mine e-waste, not the Earth, say scientists". BBC. Cyrchwyd 8 May 2022.
  11. ↑ ""Supporting the 2030 Agenda for Sustainable Development by enhancing UN system-wide collaboration and coherent responses on environmental matters"United Nations System-wide Response to Tackling E-waste" (PDF). unemg.org. 2017. Cyrchwyd 23 March 2021.
  12. ↑ "International Convention for the Prevention of Pollution from Ships (MARPOL)". www.imo.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 June 2015. Cyrchwyd 17 January 2022.
  13. ↑ Convention, Basel (22 March 1989). "Basel Convention > The Convention > Overview". Basel Convention Home Page. Cyrchwyd 23 March 2021.
  14. ↑ "The Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer". Ozone Secretariat. Cyrchwyd 23 March 2021.
  15. ↑ "Convention C170 – Chemicals Convention, 1990 (No. 170)". International Labour Organization. 6 June 1990. Cyrchwyd 23 March 2021.
  16. ↑ Convention, Stockholm (19 February 2021). "Home page". Stockholm Convention. Cyrchwyd 23 March 2021.
  17. ↑ Mercury, Minamata Convention on. "Minamata Convention on Mercury > Home". Minamata Convention on Mercury > Home. Cyrchwyd 23 March 2021.
  18. ↑ "The Paris Agreement". unfccc.int. Cyrchwyd 23 March 2021.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gwastraff_electronig&oldid=11815490"