Imbolc
Hen ŵyl Geltaidd yw Imbolc, sydd ar y 1af neu'r 2il o fis Chwefror, sef dechrau'r Gwanwyn. Enw Gwyddeleg yw Imbolc (ynganer: 'Imbolg'), gair sy'n golygu "yn y bol". Yn y cyfnod Cristnogol, daeth Gŵyl Fair y Canhwyllau i gymryd lle'r hen ŵyl Baganaidd yng Nghymru a nifer o wledydd eraill. Ni wyddom beth oedd yr enw cyn-Gristnogol ar yr ŵyl yng Nghymru, ond parhaodd rhai o draddodiadau ac arferion Imbolc yn rhan o ddathliad yr ŵyl Gristnogol gan y werin. Yn Iwerddon, roedd Brigit (cytras â Brigantia efallai; tarddiad enw Afon Braint, Môn) yn dduwies Geltaidd a daeth hon yn ŵyl y Santes Brigid (Cymraeg: Ffraid) yn Iwerddon; hi oedd duwies meddygaeth a gefail y gof. Roedd cysylltiad clos iawn rhwng yr ŵyl hon â'r arwyddion hynny fod y gwanwyn ar droed: mamogiaid yn llaetha er enghraifft.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | gŵyl, traddodiad Celtaidd, gwyl genedlaethol  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Ar y calendr Celtaidd, mae ei lleoliad yn y canol rhwng Cyhydnos yr Hydref (Alban Arthan) a Chyhydnos y Gwanwyn (Alban Eilir).
Roedd tân a phuro yn chwarae rhan bwysig yn Imbolc. Cyneuid canhwyllau yn symbolau fod golau a gwres yr haul yn cryfhau o ddydd i ddydd.
Heddiw mae Imbolc yn achlysur pwysig i ddilynwyr Wica a chrefyddau neo-baganaidd eraill, a elwir "Gŵyl y Canhwyllau" yn Wica.