Izola

Mae Izola (ynganiad Slofeneg: [ˈíːzɔla]; Eidaleg: Isola [ˈiːzola]) yn hen dref bysgota yn ne-orllewin Slofenia ar arfordir y Môr Adriatig penrhyn Istria. Dyma hefyd sedd bwrdeistref Izola. Mae ei enw yn tarddu o'r gair Eidaleg Isola, sy'n golygu 'ynys'.

Izola

Math	dinas, anheddiad dynol
Poblogaeth	11,682
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Gefeilldref/i	Dinas Jibwti, Tolentino, Treptow-Köpenick, Szentgotthárd
Nawddsant	Maurus of Parentium
Daearyddiaeth
Sir	Bwrdeistref Izola
Gwlad	Slofenia
Arwynebedd	28.6 km²
Uwch y môr	29 metr, 5 metr
Cyfesurynnau	45.54°N 13.66°E
SI-040
Statws treftadaeth	monument of local significance
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Hanes

Ffasâd Palazzo Besenghi degli Ughi.

Roedd porthladd ac anheddiad Rhufeinig hynafol o'r enw Haliaetum yn sefyll i'r de-orllewin o'r dref bresennol, wrth ymyl pentref Jagodje, mor gynnar â'r 2g CC.

Sefydlwyd tref Izola ar ynys fach gan ffoaduriaid o Aquileia yn y 7g. Daeth ardaloedd arfordirol Istria dan ddylanwad dinas Fenis yn y 9g. Soniwyd yn gyntaf am yr anheddiad fel Insula mewn dogfen Fenisaidd o'r enw Liber albus yn 932AD. Daeth yn rhan o diriogaeth Gweriniaeth Fenis ym 1267, a gadawodd y canrifoedd o reolaeth Fenisaidd farc cryf a pharhaus ar y rhanbarth. Trosglwyddodd rhan Fenisaidd y penrhyn i Ymerodraeth Lân Rufeinig Sanctaidd Cenedl yr Almaen ym 1797 gyda Chytundeb Campo Formio, hyd at gyfnod rheolaeth Napoleon rhwng 1805 a 1813 pan ddaeth Istria yn rhan o daleithiau Illyria yn rhan o Ymerodraeth Napoleon. Ar ôl y cyfnod byr hwn, pan gafodd waliau Izola eu rhwygo i lawr a'u defnyddio i lenwi'r sianel a oedd yn gwahanu'r ynys o'r tir mawr, dyfarnodd Ymerodraeth Awstria newydd ei sefydlu yn Istria tan fis Tachwedd 1918.

Wedi i Ymerodraeth Awstria-Hwngari golli y Rhyfel Byd Cyntaf dyfarnwyd Isola o dan Gytundeb Saint-Germain a gweddill rhanbarth Istria i'r Eidal. Ar y pryd y boblogaeth Eidalaidd oedd y mwyafrif yn ôl cyfrifiad Austro-Hwngari ym 1900: o 5,363 o drigolion, roedd 5,326 yn siarad Eidaleg, 20 Slofeneg, ac 17 Almaeneg. Arhosodd Isola yn rhan o Deyrnas yr Eidal, tan gapitiwleiddio’r Eidal ym mis Medi 1943, ac yna pasiodd rheolaeth i’r Almaen Natsiaidd. Rhyddhawyd Izola gan uned lyngesol o Koper ddiwedd Ebrill 1945.

Ar ôl diwedd yr Ail Ryfel Byd, a Chytundeb Paris yn 1947 dyfarnwyd Izola yn rhan o Barth B o Diriogaeth Rydd Trieste annibynnol dros dro; ar ôl diddymiad de facto y Diriogaeth Rydd yn 1954 fe'i hymgorfforwyd yn rhan o Iwgoslafia gomiwnyddol o dan Tito. Yn sgil y ffin Italo-Iwgoslafia sydd newydd ei diffinio gwelwyd ymfudiad llawer o bobl o un ochr i'r llall. Yn achos Izola, dewisodd llawer o siaradwyr Eidaleg adael, ac yn eu lle ymgartrefodd pobl o Slofenia o bentrefi cyfagos yn y dref.

Ym 1820, darganfuwyd ffynhon thermol yn Izola, gan arwain at ffurfiau twristiaeth cynharaf y dref. Rhwng 1902 a 1935 roedd y Parenzana, llinell reilffordd gul yn cysylltu'r dref â Trieste a Poreč (a elwir yn Parenzo tan 1947).

Marina

Mae'r Marina Izola yn un o sawl marina yn yr ardal ac felly'n bwysig ar gyfer twristiaeth yn Izola. Mae gan y marina angorfeydd ar gyfer 700 o gychod hyd at 30 m o hyd. Mae'r marina yn cynnwys cyrchfan wyliau gyda gwesty, cyrtiau tenis, pwll nofio a chasino.

Mae'r marina hefyd yn ganolfan ar gyfer digwyddiadau chwaraeon dŵr fel Cwpan Awstria. Mae rhai regata yn Slofenia yn cael eu hwylio yn yr ardal forwrol o flaen y Marina Izola.

Oriel

• 
  Izola City Stadium
• 
  Izola marina

Enwogion Izola

• Nino Benvenuti (ganwyd: 1938), pencampwr bocsio
• Pietro Coppo (ganwyd 1469 neu 1470; bu farw 1555 neu 1556), daearyddwr a chartograffydd, yn gweithio yn Izola
• Domenico Lovisato (1842–1916), daearegwr
• Darko Milanič (ganwyd 1967), rheolwr pêl-droed
• Vasilij Žbogar (ganwyd 1975), hyrwyddwr hwylio Olympaidd

Dolenni allanol

• Gwefan bwrdeistref Izola