John Owen (The British Martial)

Epigramydd o Gymru (1564?-1628?), yn enedigol o Lanarmon, Sir Gaernarfon oedd John Owen, a adnabyddid fel "The British Martial".

John Owen
Ganwyd	1564  Plas Du
Bu farw	1622
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Coleg Newydd
Galwedigaeth	llenor, bardd
Perthnasau	Hugh Owen

Bywgraffiad

Plas Du, Llanarmon (tua 1885)

Ganwyd John Owen ym Mhlas-du, Llanarmon, yn drydydd fab i Thomas Owen, ysgwier y plas. Roedd yn nai i'r cynllwynwr Catholig Hugh Owen. Cafodd ei addysg yn Ysgol Caer-wynt. Yn 1584 cafodd ei wneud yn gymrawd am oes yn y Coleg Newydd, Rhydychen. Enillodd radd fel Baglor Cyfraith Sifil yn 1590 a'r flwyddyn ar ôl hynny gadawodd Rydychen i gymryd swydd fel ysgolfeistr yn Nhre-lech, Sir Fynwy. Oddi yno aeth yn ei flaen i fod yn brifathro yn Ysgol Rad Warwick yn 1594 neu 1595.

Yn Warwick gwnaeth enw iddo'i hun fel meistr ar yr iaith Ladin a'r clasuron a dechreuodd gyhoeddi epigramau Lladin dan yr enwau Audoenus ac Ovenus. Roedd ei lyfrau'n boblogaidd iawn am gyfnod ac enillodd iddo'i hun y llysenw "The British Martial" (sylwer bod British yn gyfeiriad at y ffaith ei fod yn Gymro yn hytrach na Phrydeiniwr). Cofier fod Lladin yn iaith ysgolheictod o hyd ac felly roedd cynulleidfa John Owen yn ehangach o lawer nac y buasai heddiw.

Ond er gwaethaf ei lwyddiant llenyddol roedd yn byw bywyd digon tlawd a dibynnai ar gymorth perthnasau i glymu dau linyn ynghyd. Trodd pethau'n waeth pan gyhoeddodd gyfres o epigramau yn ymosod ar Eglwys Rufain. Collodd nifer o'i noddwyr a chafodd ei waith ei roi ar yr Index Expurgatorius (llyfrau a waharddwyd gan y Chwilys) gan y chwilyswyr yn Rhufain. Bu farw yn 1628, yn ôl pob tebyg.

Dylanwad

Cyhoeddwyd sawl argraffiad o'i waith o 1606 ymlaen. Cyfieithwyd detholiadau o'i waith i'r Saesneg ac i'r Sbaeneg, yr Almaeneg a'r Ffrangeg yn ystod yr 17g. Ond ni chafwyd argraffiad Cymraeg o'i waith hyd y dwthwn hwn.

Roedd y llenor adnabyddus Victor Hugo yn edmygu gwaith John Owen; cyhoeddoedd aralleiriad o un o'i gerddi yn 1820.