José Hernández
Bardd, newyddiadurwr, milwr, a gwleidydd Archentaidd oedd José Hernández (10 Tachwedd 1834 – 21 Hydref 1886). Ei gampwaith ydy Martín Fierro, enghraifft nodweddiadol o lenyddiaeth y gaucho a ystyrir yn arwrgerdd genedlaethol yr Archentwyr ac yn un o glasuron llên yr Ariannin.
| José Hernández | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | José Rafael Hernández  10 Tachwedd 1834 San Andrés de Giles, Tanger |
| Bu farw | 21 Hydref 1886 Belgrano |
| Dinasyddiaeth | yr Ariannin |
| Galwedigaeth | ysgrifennwr, newyddiadurwr, bardd, gwleidydd, person milwrol |
| Adnabyddus am | La paja de Martín Fierro |
| Arddull | gaucho literature |
| Plaid Wleidyddol | National Autonomist Party |
Ganwyd ar fferm gwartheg ger San Martín yn nhalaith Buenos Aires. Aeth i'r pampas yn ei arddegau, ac yno dysgodd am fywyd a diwylliant y gauchos. Daeth yn weithgar ym myd gwleidyddiaeth cefn gwlad, ac ymunodd â'r fyddin yn 19 oed. Ar ôl rhyw pum mlynedd yn rhan o'r brwydrau rhwng y llywodraeth a'r taleithiau, ymddeolodd o'r fyddin ac ymfudodd i Entre Ríos yn 1858. Yno, ymunodd ag ymgyrchoedd chwyldroadol yn erbyn y llywodraeth ganolog, a chafodd hefyd ei brofiad cyntaf o newyddiaduraeth. Ailymunodd â'r fyddin yn 1859 a bu'n ymladd ym mrwydrau Cepeda (1859) a Pavón (1861).[1]
Ymsefydlodd yn Buenos Aires yn 1863, a gweithiodd i'r papur newydd El Argentino. Yn 1869 sefydlodd El Río de la Plata, ond cafodd y papur newydd hwnnw ei wahardd gan yr Arlywydd Domingo Sarmiento, a oedd hefyd yn llenor ac yn wrthwynebydd i Hernández.[1] Brwydrodd Hernández yng ngwrthryfel Ricardo López Jordán yn erbyn Sarmiento, ond bu'n rhaid iddo ffoi i Frasil yn 1871 yn sgil methiant y gwrthryfel hwnnw.[2]
Dychwelodd i Buenos Aires a chyhoeddodd El gaucho Martín Fierro yn 1872 a'r dilyniant La vuelta de Martín Fierro yn 1879. Y rheiny yw'r unig farddoniaeth a gyhoeddwyd ganddo. Ysgrifennodd sawl gwaith gwleidyddol ac erthyglau gan gynnwys Instrucción del estanciero (1881). Fe'i etholwyd yn gynrychiolydd ac yn seneddwr, a chynorthwyodd wrth sefydlu dinas La Plata. Bu farw yn ardal Belgrano, Buenos Aires, yn 51 oed o drawiad ar y galon.[1]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ 1.0 1.1 1.2 "José Hernández" yn yr Encyclopedia of World Biography (Gale, 2004). Adalwyd ar 8 Ebrill 2019.
- ↑ (Saesneg) José Hernández. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 8 Ebrill 2019.
Darllen pellach golygu
- Rodolfo A. Borello, Hernández: Poesía y política (1973).
- Olga Fernández Latour De Botas, José Hernández (1973).
- Horacio Zorraquín Becú, Tiempo y vida de José Hernández (1972).