José de San Martín

Cadfridog Archentaidd oedd José Francisco de San Martín y Matorras (25 Chwefror 177817 Awst 1850)[1] a oedd yn brif arweinydd rhyfeloedd annibyniaeth yr Ariannin, Tsile, a Pheriw oddi ar Ymerodraeth Sbaen.

José de San Martín
GanwydJosé Francisco de San Martín y Matorras Edit this on Wikidata
25 Chwefror 1778 Edit this on Wikidata
África Edit this on Wikidata
Bu farw17 Awst 1850 Edit this on Wikidata
Boulogne-sur-Mer Edit this on Wikidata
Man preswylBuenos Aires, Madrid, Llundain, Lima, Paris Edit this on Wikidata
Dinasyddiaethyr Ariannin Edit this on Wikidata
Alma mater
  • Royal Seminary of Nobles of Madrid Edit this on Wikidata
Galwedigaethperson milwrol, gwleidydd, milwr Edit this on Wikidata
SwyddPresident of Peru, Llywodraethwr Mendoza, Commander-in-Chief of the Chilean Army Edit this on Wikidata
Plaid WleidyddolPatriot Edit this on Wikidata
TadJuan D' San Martin y Gómez Edit this on Wikidata
MamGregoria Matorras, Rosa Guarú Edit this on Wikidata
PriodMaría de los Remedios de Escalada Edit this on Wikidata
PartnerRosa Champuzano Edit this on Wikidata
PlantMercedes Tomasa San Martín y Escalada Edit this on Wikidata
Gwobr/auUrdd yr Haul, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Genedlaethol San Marcos Edit this on Wikidata
llofnod

Ganwyd yn Yapeyú, Rhaglawiaeth Río de la Plata, a leolir heddiw yn Nhalaith Corrientes, yr Ariannin. Symudodd gyda'i deulu i Sbaen yn 1783, ac ymunodd â'r fyddin yn 11 oed. Brwydrodd yn erbyn lluoedd Napoléon yn Rhyfel Iberia o 1808 i 1811.

Aeth i Buenos Aires yn 1812 ac ymunodd â Thaleithiau Unedig Río de la Plata yn y chwyldro yn erbyn Ymerodraeth Sbaen. Enillodd fuddugoliaeth yn erbyn y Sbaenwyr ym Mrwydr San Lorenzo (1813), ac arweiniodd Fyddin y Gogledd yn 1814. Cynlluniodd i drechu lluoedd Sbaen drwy sefydlu byddin i groesi'r Andes ac ymosod arnynt ar hyd arfordir y Cefnfor Tawel. Enillodd Tsile ei hannibyniaeth yn sgil brwydrau Chacabuco a Maipú (1818).

Arweiniodd San Martín lynges i ymosod ar luoedd Sbaen yn Rhaglawiaeth Periw. Yn sgil buddugoliaeth yn Lima yn 1821, penodwyd San Martín yn Amddiffynnydd Periw. Bu'n cwrdd â Simón Bolívar ar 22 Gorffennaf 1822 yn Guayaquil, Ecwador, a chymerodd Bolívar yr awennau yn chwyldro Periw. Ymddeol o'r fyddin a wnaeth San Martín, ac ymfudodd i Ffrainc yn 1824. Bu farw yn Boulogne-sur-Mer yn 72 oed.

San Martín yw un o arwyr cenedlaethol yr Ariannin a Pheriw, ac un o Libertadores De America. Enwir yr anrhydedd uchaf a wobrwyir gan lywodraeth yr Ariannin, Urdd y Cadfridog San Martín, ar ei ôl.

Cyfeiriadau golygu

  1. (Saesneg) José de San Martín. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 20 Ebrill 2019.