Llysiau pen tai
| Sempervivum tectorum | |
|---|---|
| |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Plantae |
| Ddim wedi'i restru: | Angiosbermau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau craidd |
| Urdd: | Saxifragales |
| Teulu: | Crassulaceae |
| Genws: | Sempervivum |
| Rhywogaeth: | S. tectorum |
| Enw deuenwol | |
| Sempervivum tectorum Carl Linnaeus | |
Planhigyn blodeuol a deugotyledon suddlon yw Llysiau pen tai sy'n enw lluosog. Mae'n perthyn i'r teulu Crassulaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Sempervivum tectorum a'r enw Saesneg yw House-leek.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys: Byddarllys, Bywfyth, Bywlys, Cwlwm y To, Cyfagwy, Cynffon y Llygoden, Dail Llygaid, Dilosg, Irddail, Llys Pen Tai, Llysiau'r Gwayw, Llysiau y Gwaew, Llysiau y Gwayw, Mochyn To a Thewddail y Muriau. Ymhlith yr enwau Saesneg amdano mae Welcome-home-husband-though-never-so-drunk[2]—enw mae'n ei rannu gyda Sedum acre.[3]
Ym mynyddoedd de Ewrop mae gwreiddiau'r planhigyn bytholwyrdd hwn, ond bellach mae'n eitha cyffredin drwy Erwop, gan cynnwys Cymru. Esgblygodd y planhigyn hwn tua 100-60 miliwn o flynyddoedd yn ôl yn nwyrain Affrica a thiroedd Môr y Canoldir. Cafodd ei ddisgrifio ar bapur yn gyntaf a'i gofrestru gyda'r enw Sempervivum tectorum yn 1753 gan Linnaeus, a nododd fod y dail yn 'flewynnog a chiliedig', h.y. gyda'u hymylon wedi'u gorchuddio mewn blew mân.[4]
Disgrifiad golygu
Mae'n tyfu i uchder o tua 15 cm (6 mod) wrth 50 cm o led (20 mod) gan ffurfio blodau tebyg i rosetiau. Mae'r dail yn dew ac yn suddlawn ac yn llwydwyrdd; tyfant i ddiametr o 4–10 cm (2-4 mod). Yn yr haf mae'r blodau'n tyfu, mewn sypiau neu glystyrau o tua 8-16 a rheiny'n goch - piws ar ben bonyn bychan tew a blewog.[4][5][6][7] Ceir amrywiaeth fawr oddi fewn i'r rhywogaeth hon.[7]
Gweler hefyd golygu
- Y Bywiadur Gwefan Llên Natur
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Gerddi Kew; adalwyd 21 Ionawr 2015
- ↑ Watts, Donald (2007). Dictionary of Plant Lore. Elsevier. t. 202. ISBN 978-0-12-374086-1.
- ↑ Fenton, James. "Clare Was Right". NY Review of Books. Cyrchwyd 7 Gorffennaf 2011.
- ↑ 4.0 4.1 Linnæus, Carl von (1753), "Sempervivum", Species plantarum, 1, Holmiae, p. 464, http://www.botanicus.org/page/358483, adalwyd 6 Gorffennaf 2011
- ↑ Brickell, Christopher, gol. (2008). The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants (arg. 3rd). London: Dorling Kindersley. t. 1136. ISBN 1405332964.
- ↑ Gen. Pl (5 ed.), 1754, p. 209, http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=130076, adalwyd 6 July 2011
- ↑ 7.0 7.1 Linnaeus (1753). "Sempervivum tectorum". Species Plantarum. 1. Flora of North America. p. 464. http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=220012387. Adalwyd 6 Gorffennaf 2011.
