Wicipedia

Monitro amgylcheddol

monitro ansawdd a phurdeb yr amgylchedd

Mae monitro amgylcheddol yn disgrifio'r prosesau a'r gweithgareddau sydd angen eu cynnal i adnabod a monitro ansawdd yr amgylchedd. Fe'i defnyddir wrth baratoi asesiadau effaith amgylcheddol, ac mewn llawer o amgylchiadau lle mae gweithgareddau dynol yn achosi risg o niweidio'r amgylchedd naturiol.

Monitro amgylcheddol
Gorsaf samplu otomatig a chofnodwr data (i gofnodi tymheredd, dargludiad penodol, a lefelau ocsigen toddedig)
Mathmonitro Edit this on Wikidata
Rhan oasesu a monitro amgylcheddol Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae gan bob strategaeth a rhaglen fonitro restr o 'resymau a chyfiawnhad' sydd yn aml wedi'u cynllunio i sefydlu statws presennol yr amgylchedd neu i sefydlu tueddiadau mewn paramedrau amgylcheddol. Ym mhob achos, bydd canlyniadau monitro yn cael eu hadolygu a'u dadansoddi'n ystadegol cyn eu cyhoeddi. Rhaid i gynllun rhaglen fonitro, felly, roi ystyriaeth i ddefnydd terfynol y data cyn dechrau monitro.

Mae monitro amgylcheddol yn cynnwys monitro ansawdd yr aer, priddoedd ac ansawdd dŵr.

Monitro ansawdd yr aer

golygu
 
Gorsaf monitro ansawdd aer

Mae llygryddion aer yn sylweddau atmosfferig - sy'n digwydd yn naturiol ac yn anthropogenig - a allai o bosibl gael effaith negyddol ar yr amgylchedd ac iechyd organeb. Gydag esblygiad cemegau a phrosesau diwydiannol newydd mae cyflwyniad neu gynnydd mewn llygryddion yn yr atmosffer, yn ogystal ag ymchwil a rheoliadau amgylcheddol, yn cynyddu'r galw am fonitro ansawdd aer.[1]

Mae monitro ansawdd aer yn heriol i'w weithredu gan ei fod yn gofyn am integreiddio'n effeithiol nifer o ffynonellau data amgylcheddol, sy'n aml yn tarddu o rwydweithiau a sefydliadau amgylcheddol gwahanol.[2] Mae'r heriau hyn yn gofyn am offer ac offer arsylwi arbenigol i sefydlu crynodiadau llygryddion aer, gan gynnwys rhwydweithiau synhwyro, modelau system gwybodaeth ddaearyddol (GIS), a Gwasanaeth Arsylwi Synwyryddion (SOS), sef gwasanaeth gwe ar gyfer cwestiynu data synhwyrydd amser real.[2] Mae modelau gwasgariad aer sy'n cyfuno data topograffig, allyriadau a meteorolegol i ragfynegi crynodiadau llygryddion aer yn aml yn ddefnyddiol wrth ddehongli data monitro aer. Yn ogystal, mae ystyried data anemomedr yn yr ardal rhwng y ffynonellau a'r monitor yn aml yn rhoi cipolwg ar ffynhonnell yr halogion aer a gofnodwyd gan y monitor llygredd aer.

Gweithredir pob monitor ansawdd aer gan ddinasyddion,[3][4][5] asiantaethau rheoleiddio,[6][7] ac ymchwilwyr[8] i ymchwilio i ansawdd aer ac effeithiau llygredd aer. Mae dehongli data monitro aer amgylchynol yn aml yn golygu ystyried cynrychioldeb gofodol ac amser[9] y data a gasglwyd, a'r effeithiau iechyd sy'n gysylltiedig a dod i gysylltiad a'r lefelau a fonitrwyd.[10] Os yw'r dehongliad yn datgelu crynodiadau o gyfansoddion cemegol lluosog, gall "olion bysedd cemegol" unigryw o ffynhonnell llygredd aer benodol ddod i'r amlwg drwy ddadansoddi'r data.[11]

Samplu aer

golygu

Mae samplu aer goddefol neu "dryledol" yn dibynnu ar amodau meteorolegol fel y gwynt i wasgaru llygryddion aer. Mae gan samplwyr goddefol, fel tiwbiau tryledu, y fantais o fod yn fach, yn dawel ac yn hawdd i'w defnyddio, ac maent yn arbennig o ddefnyddiol mewn astudiaethau ansawdd aer sy'n pennu meysydd allweddol ar gyfer monitro parhaus yn y dyfodol.[12]

Gellir asesu llygredd aer hefyd trwy fiofonitro organebau sy'n biogronni llygryddion aer,organebau megis cennau, mwsoglau, ffyngau a biomas arall.[13][14] Un o fanteision y math hwn o samplu yw sut y gellir cael gwybodaeth feintiol trwy fesuriadau o gyfansoddion cronedig, sy'n cynrychioli'r amgylchedd y daethant ohono. Fodd bynnag, rhaid ystyried yn ofalus wrth ddewis yr organeb benodol, sut y caiff ei wasgaru.[14]

Monitro pridd

golygu
 
Casglu sampl pridd ym Mecsico ar gyfer profi pathogenau
 
Casglu sampl llestr mewn nant

Mae monitro pridd yn cynnwys casglu a dadansoddi pridd a’i ansawdd, ei gyfansoddion, a’i statws ffisegol i benderfynu a yw'r pridd yn addas i'w ddefnyddio.

Mae pridd yn wynebu llawer o fygythiadau, gan gynnwys gael ei gywasgu, ei halogi, colli deunydd organig, colli bioamrywiaeth, sefydlogrwydd pridd ar lethrau, erydu, halwyniad, ac asideiddio. Gall monitro pridd helpu i ddiffinio'r bygythiadau hyn a risgiau posibl eraill i'r pridd, yr amgylcheddau cyfagos, iechyd anifeiliaid ac iechyd dynol.[15]

Yn hanesyddol mae monitro pridd wedi canolbwyntio ar amodau a halogion mwy clasurol, gan gynnwys elfennau gwenwynig (ee, arian byw, plwm, ac arsenig) a llygryddion organig parhaus (POPs).[15] Yn hanesyddol, mae profi'r agweddau hyn ac agweddau eraill ar bridd, wedi wynebu ei set ei hun o heriau, gan fod samplu yn y rhan fwyaf o achosion yn ddinistriol ei natur, ac yn gofyn am samplau lluosog dros gyfnod o amser. Yn ogystal, gellir cyflwyno gwallau gweithdrefnol a dadansoddol.[16] Fodd bynnag, wrth i dechnegau dadansoddol ddatblygu ac wrth i wybodaeth newydd am brosesau ecolegol ac effaith llygredd ledaenu, mae'n debygol y bydd ffocws y monitro'n ehangu dros amser a bydd ei ansawdd yn parhau i wella.[15]

Samplu pridd

golygu

Y ddau brif fath o samplu pridd yw samplu llestr (grab sampling) a samplu cyfansawdd. Mae samplu llestr yn golygu casglu sampl unigol ar amser a lle penodol, tra bod samplu cyfansawdd yn cynnwys casglu cymysgedd o sawl sampl unigol naill ai mewn man penodol dros wahanol amserau neu leoliadau lluosog ar amser penodol.[17] Gall samplu pridd ddigwydd ar lefelau daear bas neu ddwfn yn y ddaear, gyda dulliau casglu'n amrywio yn ôl y dyfnder dan sylw. Defnyddir sgwpiau, casgenni craidd, samplwyr tiwb solet, ac offer eraill ar lefelau daear bas, tra gellir defnyddio dulliau tiwb hollt, tiwb solet, neu hydrolig mewn tir dwfn.[18]

 
Gellir defnyddio dadansoddwr fflworoleuedd pelydr-X (XRF) cludadwy i brofi priddoedd am halogiad metel y tu fas.

Monitro ansawdd dŵr

golygu
 
Mae dulliau arolygu electrobysgota yn defnyddio sioc drydanol ysgafn i syfrdanu pysgod dros dro i'w dal, eu hadnabod a'u cyfrif. Yna mae'r pysgod yn cael eu dychwelyd i'r dŵr yn ddianaf.

Dylunio rhaglenni monitro amgylcheddol

golygu

Mae angen rhesymau ac amcanion clir a diamwys dros fonitro ansawdd dŵr. Gall yr holl waith monitro (ac eithrio synhwyro o bell efallai) fod yn ymledol, yn niweidiol i ryw raddau i'r amgylchedd sy'n cael ei astudio ac mae monitro helaeth sydd wedi'i gynllunio'n wael yn peri risg o niwed i'r amgylchedd. Gall hyn fod yn ystyriaeth bwysig mewn ardaloedd o anialwch neu wrth fonitro organebau prin iawn neu'n dianc o bresenoldeb dynol. Gall rhai technegau monitro, megis tagell-rwydo pysgod i amcangyfrif poblogaethau, fod yn niweidiol iawn, o leiaf i'r boblogaeth leol a gallant hefyd ddiraddio ymddiriedaeth y cyhoedd yn y gwyddonwyr sy'n cynnal y gwaith monitro.

Mae bron pob prosiect monitro amgylcheddaeth prif ffrwd yn rhan o strategaeth fonitro gyffredinol neu faes ymchwil, ac mae'r meysydd a'r strategaethau hyn yn deillio o amcanion neu ddyheadau lefel uchel y sefydliad. Oni bai bod prosiectau monitro unigol yn cyd-fynd â fframwaith strategol ehangach, mae'r canlyniadau'n annhebygol o gael eu cyhoeddi a bydd y ddealltwriaeth amgylcheddol a gynhyrchir gan y monitro yn cael ei cholli.[19][20]

  • Llosgi amaethyddol
  • Gwastraff amaethyddol
  • Gwyddoniaeth y , prosiectau ymchwil y gall pobl nad ydynt yn wyddonwyr gymryd rhan ynddynt
  • Mapio torfol

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ Forbes, P.B.C. (2015). "Chapter 1: Perspectives on the Monitoring of Air Pollutants". In Barcelo, D. (gol.). Monitoring of Air Pollutants: Sampling, Sample Preparation and Analytical Techniques. Comprehensive Analytical Chemistry. 70. Elsevier. tt. 3–9. ISBN 9780444635532. Cyrchwyd 31 May 2018.
  2. ↑ 2.0 2.1 Rada, E.C.; Ragazzi, M.; Brini, M.; et al. (2016). "Chapter 1: Perspectives of Low-Cost Sensors Adoption for Air Quality Monitoring". In Ragazzi, M. (gol.). Air Quality: Monitoring, Measuring, and Modeling Environmental Hazards. CRC Press. ISBN 9781315341859. Cyrchwyd 31 May 2018.
  3. ↑ Williams, R.; Kilaru, V.; Snyder, E.; et al. (June 2014). "Air Sensor Guidebook" (PDF). U.S. Environmental Protection Agency. t. 65. Cyrchwyd 31 May 2018.
  4. ↑ "GO3 Project". GO3 Foundation. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 May 2018. Cyrchwyd 31 May 2018.
  5. ↑ "Louisiana Bucket Brigade". Louisiana Bucket Brigade. Cyrchwyd 31 May 2018.
  6. ↑ "List of Designated Reference and Equivalent Methods" (PDF). U.S. Environmental Protection Agency. 17 December 2016. Cyrchwyd 31 May 2018.
  7. ↑ Environmental Protection Agency (Ireland) (2017). National Ambient Air Quality Monitoring Programme 2017–2022. Environmental Protection Agency (Ireland). t. 30. ISBN 9781840957501. Cyrchwyd 31 May 2018.
  8. ↑ "AS&T Journal". American Association for Aerosol Research. Cyrchwyd 31 May 2018.
  9. ↑ Righini, G.; Cappalletti, A.; Cionno, I.; et al. (April 2013). "Methodologies for the evaluation of spatial representativeness of air quality monitoring stations in Italy". ENEA. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-04-30. Cyrchwyd 31 May 2018.
  10. ↑ "National Ambient Air Quality Standards". U.S. Environmental Protection Agency. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 December 2010. Cyrchwyd 31 May 2018.
  11. ↑ "Receptor Modeling". Air Quality Management Online Portal. U.S. Environmental Protection Agency. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 September 2014. Cyrchwyd 31 May 2018.
  12. ↑ Pienaar, J.J.; Beukes, J.P.; Zyl, P.G.V.; et al. (2015). "Chapter 2: Passive Diffusion Sampling Devices for Monitoring Ambient Air Concentrations". In Barcelo, D. (gol.). Monitoring of Air Pollutants: Sampling, Sample Preparation and Analytical Techniques. Comprehensive Analytical Chemistry. 70. Elsevier. tt. 13–52. ISBN 9780444635532. Cyrchwyd 31 May 2018.
  13. ↑ Garty, J (2001). "Biomonitoring Atmospheric Heavy Metals with Lichens: Theory and Application". Critical Reviews in Plant Sciences 20 (4).
  14. ↑ 14.0 14.1 Forbes, P.B.C.; van der Wat, L.; Kroukamp, E.M. (2015). "Chapter 3: Biomonitors". In Barcelo, D. (gol.). Monitoring of Air Pollutants: Sampling, Sample Preparation and Analytical Techniques. Comprehensive Analytical Chemistry. 70. Elsevier. tt. 53–107. ISBN 9780444635532. Cyrchwyd 31 May 2018.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Cachada, A.; Rocha-Santos, T.; Duarte, A.C. (2017). "Chapter 1: Soil and Pollution: An Introduction to the Main Issues". Soil Pollution: From Monitoring to Remediation. Academic Press. tt. 1–28. ISBN 9780128498729. Cyrchwyd 30 May 2018.Cachada, A.; Rocha-Santos, T.; Duarte, A.C. (2017). "Chapter 1: Soil and Pollution: An Introduction to the Main Issues". Soil Pollution: From Monitoring to Remediation. Academic Press. pp. 1–28. ISBN 9780128498729. Retrieved 30 Mai 2018.
  16. ↑ Dubois, J.P.; Schulin, R. (1993). "Sampling and Analytical Techniques as Limiting Factors in Soil Monitoring". In Schulin, R.; Webster, R.; Desaules, A.; von Steiger, B. (gol.). Soil Monitoring: Early Detection and Surveying of Soil Contamination and Degradation. Springer Basel. tt. 271–6. ISBN 9783034875424. Cyrchwyd 30 May 2018.
  17. ↑ Harter, T. (2008). "Chapter 8: Water Sampling and Monitoring". In Harter, T.; Rollins, L. (gol.). Watersheds, Groundwater and Drinking Water: A Practical Guide. UCANR Publications. tt. 113–38. ISBN 9781879906815. Cyrchwyd 30 May 2018.
  18. ↑ Byrnes, M.E. (2008). Field Sampling Methods for Remedial Investigations. CRC Press. tt. 128–148. ISBN 9781420059151. Cyrchwyd 30 May 2018.
  19. ↑ United Nations Environment Programme. Mineral Resources Forum. "General guideline for an environmental monitoring programme."
  20. ↑ Stribling J. B. & Davie S.R., "Design of an environmental monitoring programme for the Lake Allatoona/Upper Etowah river watershed." Proceedings of the 2005 Georgia Water Resources Conference, April 25–27, 2005.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Monitro_amgylcheddol&oldid=11764345"