Paul Robeson

Canwr ac actor ffilm a theatr o'r Unol Daleithiau oedd Paul Leroy Robeson (9 Ebrill 1898 – 23 Ionawr 1976).

Paul Robeson
Ganwyd	9 Ebrill 1898  Princeton
Bu farw	23 Ionawr 1976  o strôc  Philadelphia
Label recordio	Columbia Records, Philips Records, EMI
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Alma mater	Rutgers University–New Brunswick Ysgol y Gyfraith Columbia SOAS, Prifysgol Llundain Somerville High School
Galwedigaeth	canwr, cyfreithiwr, llenor, chwaraewr pêl-fasged, chwaraewr pêl-droed Americanaidd, actor ffilm, actor llwyfan, gwleidydd, actor, cerddolegydd
Math o lais	bas-bariton
Taldra	75 modfedd
Pwysau	219 pwys
Plaid Wleidyddol	Progressive Party
Mudiad	Dadeni Harlem
Tad	William Drew Robeson I
Mam	Maria Louisa Bustill
Priod	Eslanda Goode Robeson
Partner	Helen V. Rosen, Peggy Ashcroft
Plant	Paul Robeson, Jr.
Gwobr/au	Medal Spingarn, Gwobr Grammy am Gyraeddiadau Gydol Oes, Neuadd Enwogion New Jersey, Gwobr Ryngwladol Stalin "Ar gyfer Cryfhau Heddwch Ymhlith y Gwledydd", Black Filmmakers Hall of Fame, Gwobr Paul Robeson, seren ar Rodfa Enwogion Hollywood, Gwobrau Donaldson
Chwaraeon
Tîm/au	Akron Pros
Safle	end
Gwlad chwaraeon	Unol Daleithiau America

Plentyndod

Ganwyd yn Princeton, New Jersey, yn fab i weinidog a chyn-gaethwas o'r enw William Robeson a'i wraig Maria.

Prifysgol

Mynychodd Brifysgol Rutgers ac yna Ysgol y Gyfraith, Columbia lle derbyniodd radd LL.B.; chwaraeodd bêl-droed Americanaidd ar lefel uchel yn y ddau goleg.

Actio a chanu

Dechreuodd ar ei yrfa fel actor llwyfan yn 1921 yn Efrog Newydd lle bu'n byw am saith mlynedd gyda'i wraig Essie. Yn ystod y cyfnod hwn, serenodd yn y ffilm The Proud Valley, a dorrodd dir newydd o ran dangos y dyn croenddu fel ag yr oedd, yn hytrach nag fel caricature. Daeth yn enwog fel canwr caneuon gospel hefyd.

Ei berthynas â Chymru

Paul Robeson ar y llwyfan yn ystod y gymanfa ganu yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1958.

Bu Paul Robeson yn gysylltiedig gyda glöwyr De Cymru am 40 mlynedd bron. Daeth ar eu traws yn gyntaf yn Llundain ym 1929 lle roedd nifer ohonynt yn ddiwaith ac yn canu am eu bara menyn. Fe ddilynodd eu protest a dechreuodd canu emyn-donau ysbrydol iddynt. Cyfranodd at eu hachos drwy Gronfa Gymorth y Glöwyr, ac ymwelodd â sawl tref a chwm yn Ne Cymru gan gynnwys Castell-nedd, Aberdâr, a Phont-y-clun.

Roedd Robeson yn perfformio mewn cyngerdd yng Nghaernarfon ym 1934 pan ddaeth newyddion trychineb Glofa Gresffordd. Rhodd ei dâl o'i berfformiad i'r gronfa ar gyfer teuluoedd y meirw. Ffilmiwyd The Proud Valley ym Mhont-y-pridd a Sanders of the River yn Tiger Bay, Caerdydd. Dywedodd Robeson, "it's from the miners in Wales I first understood the struggle of Negro and white together".

Yn eisteddfod y glöwyr ym Mhorthcawl, 1957, perfformiodd Robeson drwy ganu ar y ffôn o Efrog Newydd, ac ymunodd â Chôr Meibion Treorci i ganu "Hen Wlad fy Nhadau". Yn 1958 canodd yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Glyn Ebwy 1958, gydag Aneurin Bevan yn ei gyflwyno. Gofynnwyd iddo os oedd am gael rodd i gofio'r eisteddfod, a gofynnodd Paul am lyfr emynau Cymraeg.

Hawliau dynol

Cefnogodd y gweithiwr a mynegodd ei farn ynglŷn â Rhyfel Cartref Sbaen.

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, cefnogodd ei wlad, a chanodd a pherfformiodd i'r milwyr ac fel Othello yn Broadway. Er hyn, ar ddiwedd y rhyfel rhoddwyd ef ar restr o bobl pro-Sofiet gan yr FBI. Brwydrai dros hawliau'r duon a chymerwyd ei basbort oddi wrtho gan Lywodraeth UDA oherwydd ei ddaliadau Comiwnyddol ac o'r herwydd lleihaodd ei incwm yn fawr.

Diwedd ei oes

Treuliodd ei flynyddoedd olaf yn Philadelphia.

Gweithiau

Ffilmiau

• The Emperor Jones (1933)
• Showboat (1936)
• Song of Freedom (1936)
• King Solomon's Mines (1937)
• The Proud Valley (1940)

Llyfrau

• Here I Stand (1958). Hunangofiant.

Gwobrau

• Gwobr Heddwch Stalin (1952)

Dolenni allanol

• Bywgraffiad Archifwyd 2012-04-03 yn y Peiriant Wayback ar wefan 'Maes y Gad i Les y Wlad', Llyfrgell Genedlaethol Cymru
• Paul Robeson ar wefan Internet Movie Database