Pen y Gadair Fawr
Mae Pen y Gadair Fawr yn gopa yn y Mynydd Du, yn ardal Brycheiniog, de Powys. Mae'r mynydd yn 800 metr o uchder.
 | |
| Math | mynydd, copa  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Powys |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 800 metr |
| Cyfesurynnau | 51.951961°N 3.12264°W |
| Cod OS | SO2294628763 |
| Manylion | |
| Amlygrwydd | 47 metr |
| Rhiant gopa | Waun Fach |
| Cadwyn fynydd | Mynydd Du |
 | |
Lleoliad
golyguMae'n gorwedd i'r de-orllewin o bentref Capel-y-ffin ac i'r de-ddwyrain o Waun Fach, copa uchaf y Mynyddoedd Duon.
Uchder
golyguUchder y copa o lefel y môr ydy 800 metr (2625 tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ar 28 Hydref 2001. Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 753metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf.
Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n Hewitt a Nuttall. Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghŷd ar wefan “Database of British and Irish hills”.[1]
Carnedd
golyguCeir carnedd lwyfan ar y gopa sy'n dyddio'n ôl i Oes yr Efydd; cyfeiriad grid SO229287. Dylid cofio nad cylch cerrig fel y cyfryw yw carneddi llwyfan, fodd bynnag, gan fod y rheiny o oes wahanol ac yn cael eu defnyddio i bwrpas gwahanol. Mae'n bosibl i seremoniau neu ddefodau gael eu cynnal ar y safle yn ogystal â chladdedigaeth.[2] Mae'r heneb hon wedi'i chofrestru gan Cadw gyda'r rhif SAM: BR311.