Wicipedia

Pensaernïaeth yr Adfywiad Romanésg

Mae Adfywiad Romanésg (neu Neo-Romanésg ) yn arddull adeilad a ddefnyddiwyd a ddechreuodd yng nghanol y 19eg ganrif [1] a oedd wedi'i ysbrydoli gan bensaernïaeth Romanésg yr 11eg a'r 12fed ganrif. Yn wahanol i'r arddull Romanésg hanesyddol, fodd bynnag, roedd adeiladau'r Adfywiad Romanésg yn tueddu i gynnwys bwâu a ffenestri symlach na'u cymheiriaid hanesyddol.

Ffasâd gorllewinol Eglwys Gadeiriol Spèer, gan Heinrich Hübsch (chwith). Mae naws felen yr ychwanegiad o'r 19eg ganrif yn cyferbynnu â naws goch y rhannau canoloesol sydd wedi goroesi y tu ôl iddo.

Roedd amrywiaeth gynnar o arddull Adfywiad Romanésg o'r enw Rundbogenstil ("arddull bwa crwn") yn boblogaidd yn nhiroedd Almaenig ac ymysg y diaspora Almaenaidd gan ddechrau yn y 1830au.[2] Y pensaer Americanaidd amlycaf a'r mwyaf dylanwadol o bell ffordd a oedd yn gweithio mewn dull "Romanésg" rhydd oedd Henry Hobson Richardson. Yn yr Unol Daleithiau, gelwir yr arddull sy'n deillio o enghreifftiau a osodwyd ganddo yn Romanésg Richardsonaidd, er nad yw pob un ohonynt yn arddull yr Adfywiad Romanésg. [3]

Weithiau cyfeirir at arddull yr Adfywiad Romanésg hefyd fel yr "arddull Normanaidd" neu'r "arddull Lombardaidd", yn enwedig mewn gweithiau a gyhoeddwyd yn ystod y 19eg ganrif ar ôl amrywiadau o Romanésg hanesyddol a ddatblygwyd gan y Normaniaid a'r Lombardiaid, yn y drefn honno. Fel y steil Romanésg a ddylanwadodd arno, defnyddiwyd arddull yr Adfywiad Romanésg yn helaeth ar gyfer eglwysi, ac weithiau ar gyfer synagogau fel Synagog Newydd Strasbwrg a adeiladwyd ym 1898, a Chynulleidfa Emanu-El Efrog Newydd a adeiladwyd ym 1929.[4] Roedd yr arddull yn eithaf poblogaidd ar gyfer campysau prifysgol ar ddiwedd y 19eg ganrif a dechrau'r 20fed ganrif, yn enwedig yn yr Unol Daleithiau a Chanada; gellir dod o hyd i enghreifftiau adnabyddus ym Mhrifysgol California, Los Angeles, Prifysgol De California, Prifysgol Tulane, Prifysgol Denver, Prifysgol Toronto, a Phrifysgol Taleithiol Wayne .

Yr Adfywiad Romanésg neu'r Adfywiad Normanaidd ym Mhrydain ac Iwerddon

golygu
 
Castell Culzean gan Robert Adam, 1771

Digwyddodd arddull yr Adfywiad Normanaidd dros amser hir ym Mhrydain ac Iwerddon, gan ddechrau gydag Inigo Jones yn ailffenestru Tŵr Gwyn Tŵr Llundain ym 1637-38 a gwaith yng Nghastell Windsor gan Hugh May i Siarl II, ond nid oedd hyn fawr mwy na gwaith adfer. Yn y 18fed ganrif, credid bod y defnydd o ffenestri bwa crwn yn Sacsonaidd yn hytrach na Normanaidd, ac mae enghreifftiau o adeiladau â ffenestri bwa crwn yn cynnwys Castell Shirburn yn Swydd Rhydychen, Wentworth yn Swydd Efrog, a Chastell Enmore yng Ngwlad yr Haf. Yn yr Alban dechreuodd yr arddull ddod i'r amlwg gyda chastell Dug Argyl yn Inverary, a ddechreuwyd ym 1744, a chestyll gan Robert Adam yn Culzean (1771), Oxenfoord (1780-82), Dalquharran, (1782-85) a Phalas Seton, 1792 . Yn Lloegr defnyddiodd James Wyatt ffenestri bwa crwn ym Mhriordy Sandleford, Berkshire, ym 1780-89, a dechreuodd Dug Norfolk ailadeiladu Castell Arundel, tra adeiladwyd Castell Eastnor yn Swydd Henffordd gan Robert Smirke rhwng 1812 a 1820.[5]

Ar y pwynt hwn, daeth yr Adfywiad Normanaidd yn arddull bensaernïol adnabyddadwy. Yn 1817, cyhoeddodd Thomas Rickman An Attempt to Discriminate the Styles of English Architecture from the Conquest To the Reformation. Sylweddolwyd erbyn hyn fod 'pensaernïaeth bwa crwn' yn Romanésg ym Mhrydain i raddau helaeth a daethpwyd i'w ddisgrifio fel arddull Normanaidd yn hytrach nag un Sacsonaidd.[6] Gellir gweld dechrau'r Adfywiad Normanaidd "archeolegol gywir" ym mhensaernïaeth Thomas Hopper. Roedd ei ymgais gyntaf ar ddefnyddio'r arddull hon yng Nghastell Gosford yn Armagh yn Iwerddon, ond bu'n llawer mwy llwyddiannus gyda Chastell Penrhyn ger Bangor yng Nghymru. Adeiladwyd hwn ar gyfer y teulu Pennant, rhwng 1820 a 1837. Ni ddaeth yr arddull yn boblogaidd ar gyfer adeiladau domestig, er cafodd llawer o blastai a ffug gestyll eu hadeiladu yn yr arddull Castell Gothig neu Gestyllog yn ystod y cyfnod Fictoraidd, a oedd yn arddull Gothig gymysg.[7]

Fodd bynnag, daeth yr Adfywiad Normanaidd yn boblogaidd ar gyfer pensaernïaeth eglwysig. Datblygodd Thomas Penson, pensaer o Gymru a fyddai wedi bod yn gyfarwydd â gwaith Hopper ym Mhenrhyn, bensaernïaeth eglwysig yr Adfywiad Romanésg. Cafodd Penson ei ddylanwadu gan bensaernïaeth Adfywiad Romanésg Ffrainc a Gwlad Belg, ac yn enwedig y cyfnod Romanésg cynharach arddull Gothig Brics Almaenig. Yn Eglwys Dewi Sant y Drenwydd, 1843-47, ac Eglwys y Santes Agatha yn Llanymynech, 1845, copïodd dwr Eglwys Gadeiriol Salvator Sant, Bruges. Enghreifftiau eraill o adfywiad Romanésg gan Penson yw Eglwys Crist, y Trallwng, 1839-1844, a chyntedd Eglwys Llangedwyn. Roedd yn arloeswr yn ei ddefnydd o Terracotta i gynhyrchu mowldinau Romanésg addurniadol, gan arbed ar gost gwaith maen.[8] Eglwys olaf Penson yn null yr Adfywiad Romanésg oedd un yn Rhosllannerchrugog, Wrecsam 1852.[9]

Mae'r arddull Romanésg a fabwysiadwyd gan Penson yn cyferbynnu a Romanésg Eidalaidd penseiri eraill fel Thomas Henry Wyatt, a ddyluniodd Eglwys y Santes Fair a Sant Nicholas yn yr arddull hon yn Wilton ac a adeiladwyd rhwng 1841 a 1844 ar gyfer Iarlles Dowager Penfro a'i mab, Arglwydd Herbert o Lea. [10] Yn ystod y 19eg ganrif, roedd y bensaernïaeth a ddewiswyd ar gyfer eglwysi Anglicanaidd yn dibynnu ar eglwysiaeth cynulleidfaoedd penodol. Tra codwyd eglwysi uchel ac Eingl-Gatholig, a gafodd eu dylanwadu gan Fudiad Rhydychen, ym mhensaernïaeth yr Adfywiad Gothig, roedd eglwysi isel ac eglwysi llydan y cyfnod yn aml yn cael eu hadeiladu yn null yr Adfywiad Romanésg. Gwelir rhai o'r enghreifftiau diweddarach o'r bensaernïaeth Adfywiad Romanésg hon mewn eglwysi a chapeli Anghydffurfiol neu Ymneilltuol. Enghraifft dda o hyn yw gan y penseiri Drury a Mortimer o Lincon a ddyluniodd Gapel Bedyddwyr Mint Lane yn Lincoln mewn arddull adfywiad Romanésg Eidalaidd ddarostyngedig ym 1870. [11] Ar ôl tua 1870 diflanodd yr arddull hon o bensaernïaeth Eglwysig ym Mhrydain, ond yn gynnar yn yr 20fed ganrif, cafodd yr arddull ei olynu gan bensaernïaeth yr Adfywiad Bysantaidd .

  •  
    Castell Gosford, Armagh gan Thomas Hopper
  •  
    Castell Penrhyn, gan Thomas Hopper, 1820–1837
  •  
    Eglwys Sant Agatha, Llanymynech, Twr Romanésg gan Thomas Penson
  •  
    Eglwys Bedyddwyr Mint Street, Lincoln, 1870
  •  
    Eglwys y Santes Fair a Sant Nicholas, Wilton, Wiltshire
  •  
    Eglwys Gadeiriol Uniongred Patriarchaidd Rwsiaidd, Kensington, Llundain 1848–49 a 1891–92

Canada

golygu

Cynlluniwyd dwy o ddeddfwrfeydd taleithiol Canada, Adeilad Deddfwriaethol Ontario yn Toronto ac Adeiladau Senedd British Columbia yn Victoria, yn arddull yr Adfywiad Romanésg.

Mae Coleg y Brifysgol, un o saith coleg Prifysgol Toronto, yn enghraifft o arddull yr Adfywiad Romanésg.[12] Dechreuwyd adeiladu'r dyluniad terfynol ar 4 Hydref 1856.[13]

Sweden

golygu

Mae Eglwys Vasa yn Göteborg, Sweden, yn enghraifft wych arall o arddull pensaernïaeth Neo-Romanésg.

Unol Daleithiau

golygu

Yn gyffredinol, ystyrir Eglwys y Pererinion - Eglwys Gadeiriol Maronite Our Lady of Lebanon bellach - yn Brooklyn Heights, Brooklyn, a ddyluniwyd gan Richard Upjohn ac a adeiladwyd 1844-46, fel y gwaith cyntaf o bensaernïaeth yr Adfywiad Romanésg yn yr Unol Daleithiau.[14] Yn fuan fe'i dilynwyd gan ddyluniad mwy amlwg ar gyfer Adeilad Sefydliad Smithsonian yn Washington, D.C., a ddyluniwyd gan James Renwick, Jr ac a adeiladwyd 1847-51. Honnir i Renwick gyflwyno dau gynnig i'r gystadleuaeth ddylunio, un mewn arddull Gothig a'r llall mewn arddull Romanésg. Dewisodd y Smithsonian yr olaf, a oedd yn seiliedig ar ddyluniadau o lyfrau pensaernïaeth yr Almaen.[15] Cyfrannodd sawl ffactor gydamserol at boblogeiddio'r Adfywiad Romanésg yn yr Unol Daleithiau. Y cyntaf oedd mewnlifiad o fewnfudwyr o'r Almaen yn yr 1840au, a ddaeth ag arddull y Rundbogenstil gyda nhw. Yn ail, cyhoeddwyd cyfres o weithiau ar yr arddull ar yr un pryd â'r enghreifftiau cynharaf a adeiladwyd. Paratowyd y cyntaf o'r rhain, Hints on Public Architecture, a ysgrifennwyd gan y diwygiwr cymdeithasol Robert Dale Owen ym 1847-48, ar gyfer Pwyllgor Adeiladu Sefydliad Smithsonian, ac roedd ganddo ddarluniau amlwg o Adeilad Sefydliad Smithsonian Renwick. Dadleuodd Owen fod pensaernïaeth yr Adfywiad Groegaidd - sef yr arddull gyffredinol yn yr Unol Daleithiau ar gyfer popeth o eglwysi i fanciau i breswylfeydd preifat - yn anaddas fel arddull genedlaethol Americanaidd. Honnodd nad oedd gan y temlau Groegaidd y seiliwyd yr arddull arnynt y ffenestri, y simneiau na'r grisiau sy'n ofynnol gan adeiladau modern, a bod toeau'r deml ar oleddf isel a'r colonnadau tal yn anaddas ar gyfer hinsoddau oer y gogledd. Ym marn Owen, roedd diffyg gwirionedd pensaernïol yn y mwyafrif o adeiladau'r Adfywiad Groegaidd, oherwydd eu bod wedi ceisio cuddio angenrheidiau'r 19eg ganrif y tu ôl i ffasadau teml glasurol.[16] Yn ei le, cynigiodd fod yr arddull Romanésg yn ddelfrydol ar gyfer pensaernïaeth Americanaidd fwy hyblyg ac economaidd.[17]

Mewn eglwysi esgobol, roedd y dewis o arddull Normanaidd neu'r Adfywiad Gothig yn aml yn cael ei bennu gan yr eglwysiaeth. Er enghraifft, dyluniodd John Notman Eglwys Eglwys Isel y Drindod Sanctaidd, Philadelphia mewn arddull Normanaidd sy'n cyferbynnu ag Uchel Eglwys Sant Marc ganddo gerllaw.[18] (Mae St. Clement's, adeilad Notman arall gerllaw, yn eithriad - fe'i hadeiladwyd yn wreiddiol yn yr arddull Normanaidd ar gyfer cynulleidfa Eglwys Isel, ond yn ddiweddarach fe'i hystyrir yn un o'r eglwysi Eingl-Babyddol mwyaf angerddol yn y byd).

Mae Austin Hall yn Ysgol y Gyfraith Harvard, a gwblhawyd ym 1884, yn enghraifft arall o'r Adfywiad Romanésg, ac mae bellach yn cynnwys ystafell llys ac ystafelloedd dosbarth yn ogystal â swyddfeydd gweinyddol.

Yn fuan wedi hynny, cyhoeddodd yr Eglwys Gynulleidfaol A Book of Plans for Churches and Parsonages ym 1853, yn cynnwys 18 dyluniad gan 10 pensaer, gan gynnwys Upjohn, Renwick, Henry Austin, a Gervase Wheeler, gyda'r rhan fwyaf yn arddull yr Adfywiad Romanésg. Roedd Richard Salter Storrs a chlerigwyr eraill ar bwyllgor y llyfr yn aelodau neu'n bregethwyr mynych yn Eglwys y Pererinion gan Upjohn.[19] Mae Eglwys St Joseph yn Hammond, Indiana, yn arddull yr Adfywiad Romanésg.[20]

Y tu allan i Eglwys Gadeiriol Archesgobaethol y Drindod Sanctaidd ar Upper East Side Dinas Efrog Newydd, a gwblhawyd ym 1932, yn arddull yr Adfywiad Romanésg. [21]

Oriel

golygu

Gweler hefyd

golygu
  • Alexander Brown House, Syracuse, Efrog Newydd
  • Yr Adfywiad Gothig
  • Amgueddfa Crefftau Cynnar
  • Pensaernïaeth yr Adfywiad Romanésg yn y Deyrnas Unedig
  • Romanésg Richardsonaidd
  • Rundbogenstil
  • Gothig Fenisaidd

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ Whiffen, Marcus. American Architecture Since 1780: A guide to the styles. Cambridge, MA: The MIT Press, 1969, 61.
  2. ↑ Fleming, John, Hugh Honour and Nikolaus Pevsner. The Penguin Dictionary of Architecture. Middlesex, England: Penguin Books, 1983.
  3. ↑ Wilson, Richard Guy. Buildings of Virginia: Tidewater and Piedmont Oxford University Press, 2002, 524–5.
  4. ↑ Stern, Robert A. M., Gregory Gilmartin and Thomas Mellins. New York 1930: Architecture and Urbanism Between the Two World Wars. New York: Rizzoli International Publications, 1987, 161.
  5. ↑ Mowl, Timothy (1981), The Norman Revival in British Architecture 1790–1870. PhD, Thesis, Oxford University.
  6. ↑ This distinction was finally recognised when Rickman's article in the Archaeologia (1837), published by the Society of Antiquaries.
  7. ↑ Mowl, Timothy (1991) ‘‘Penrhryn and the Norman Revival’’ in "National Trust Guide", Penrhryn Castle, Gwynedd. pp.89–90.
  8. ↑ Stratton T The Terracotta Revival: Building Innovation and the Industrial City in Britain and Northern America Gollancz, London 1993, pg 13.
  9. ↑ Hubbard E., The Buildings of Wales: Clwyd, Penguin/ Yale 1986, 264
  10. ↑ "Wiltshire Community History". Wiltshire Council. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-03. Cyrchwyd 2020-08-26.
  11. ↑ Antram N (revised), Pevsner N & Harris J, (1989), The Buildings of England: Lincolnshire, Yale University Press.pg 521–22.
  12. ↑ Jones, Donald. "Building University College Tested John Langton's Skill." Toronto Star, 1 Hydref 1983: G20.
  13. ↑ Richards, Larry. The Campus Guide: University of Toronto. New York: Princeton Architectural Press, 2009, 45.
  14. ↑ Marrone, Francis. An Architectural Guidebook to Brooklyn. Layton, UT: Gibb Smith, 2011, 136–37.
  15. ↑ Poppeliers, John C. and S. Allen Chambers, Jr. What Style Is It?: A Guide to American Architecture. Hoboken, N.J.: John Wiley & Sons, 2003, 54–6.
  16. ↑ Owen, Robert Dale. Hints on Public Architecture. New York: George P. Putnam, 1849.
  17. ↑ Meeks, Carroll L.V. "Romanesque Before Richardson in the United States." The Art Bulletin 23, no. 1 (1953): 17–33.
  18. ↑ Curran, Kathleen (2003). The Romanesque Revival: Religion, Politics, and Transnational Exchange. Penn State Press.
  19. ↑ Steege, Gwen W. "The 'Book of Plans' and the Early Romanesque Revival in the United States: A Study in Architectural Patronage." Journal of the Society of Architectural Historians 46, no. 3 (1987): 215–27.
  20. ↑ 1990 Application for Historic District status for the Hohman Ave. commercial district, Hammond, Indiana, by Kurt West Garner
  21. ↑ Eric Peterson (2005). North American Churches. Publications International, Limited. Cyrchwyd 5 January 2013.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Pensaernïaeth_yr_Adfywiad_Romanésg&oldid=10856002"