Pigiad meingefnol

Prawf meddygol diagnostig i brofi sampl o hylif serebro-sbinol (CSF), yr hylif sy'n amgylchynu'r ymennydd a llinyn yr asgwrn cefn, yw pigiad meingefnol neu tap sbinol. Fe'i wneir drwy roi nodwydd gau i mewn i ran isaf sianel y cefn i dynnu'r hylif. Caiff ei ddefnyddio'n aml i wneud diagnosis o gyflyrau ar yr ymennydd a llinyn yr asgwrn cefn megis meningitis, enseffalitis, a thiwmorau. Weithiau gall canlyniadau'r prawf ddangos cyflyrau sy'n effeithio ar y system imiwnedd megis sglerosis ymledol. Weithiau defnyddir pigiad meingefnol fel triniaeth feddygol, er enghraifft fel modd o fewnosod gwrthfiotigau neu gyffuriau ymladd canser i mewn i gorff y claf, neu i leihau pwysedd sy'n gysylltiedig ag ambell cyflwr meddygol prin.

Niwrolegydd yn perfformio pigiad meingefnol ar glaf. Trwyth ïodin (toddiant gwrthseptig) yw'r chwyrliadau coch-frown ar gefn y claf.

I berfformio'r prawf gofynnir i'r claf i orwedd ar un ochr gyda'i goesau wedi'u tynnu i fyny a'i ên yn plygu tuag i lawr, fel bod yr asgwrn cefn yn grwm a'r fertebrâu wedi'u gwahanu gan alluogi'r nodwydd i fynd i mewn yn haws. Mae'n bosib i hefyd wneud y prawf â'r claf ar ei eistedd ond yn plygu drosodd. Paentir y croen ar waelod yr asgwrn cefn â thoddiant gwrthseptig a rhoddir pigiad o anesthetig lleol i rewi'r rhan honno o'r corff. Mae'r meddyg sy'n perfformio'r prawf yn gwthio nodwydd gau i mewn rhwng dau o'r fertebrâu ac i mewn i'r gofod o amgylch llinyn yr asgwrn cefn, ac mae'n cymryd ychydig eiliadau i ddigon o hylif serebro-sbinol ddiferu'n ôl i mewn i botyn di-haint o dan y nodwydd. Os oes angen i'r meddyg fesur pwysedd y CSF fe roddir tiwb yn sownd wrth y nodwydd i fesur pwysedd yr hylif sy'n dod allan. Bydd y nodwydd yn ei lle am 1-2 funud i gasglu sampl ddigonol, ac ar ôl ei thynnu rhoddir plastr dros y twll lle aeth y nodwydd i mewn i'r corff. Anfonnir y sampl CSF i labordy ar gyfer profion i wneud diagnosis o gyflwr y claf.

Mae'r anesthetig lleol a roddir yn arbed y claf rhag teimlo poen, ond mae'n bosib teimlo pwysedd wrth i'r nodwydd gael ei gwthio i mewn i'r croen. Gall rhai pobl cael poen fel pigyn yn eu cefn neu'u coes. Mae'n bosib datblygu cur pen ar ôl pigiad meingefnol, ond bydd hwn yn diflannu ar ôl ychydig oriau fel arfer. Gall orwedd am dipyn helpu i atal y sgîl-effaith hon. Prin iawn yw problemau mwy difrifol megis gwaedu o amgylch safle'r nodwydd a niwed i linyn yr asgwrn cefn neu i'r ymennydd.

Diagnosteg

Defnyddir pigiad meingefnol wrth wneud diagnosis o enseffalitis gan archwilio'r hylif serebro-sbinol am dystiolaeth o haint. Os oes haint bacteriol bydd cynnydd yn nifer celloedd gwyn y gwaed yn yr hylif, ac yna gellir diystyru cyflyrau eraill megis tiwmor ar yr ymennydd, sglerosis ymledol neu strôc.