Priordy Penmon

Priordy Awstinaidd yn dyddio o ddechrau'r 13g yw Priordy Penmon, ger Llangoed, Ynys Môn ond mae ar safle llawer hŷn na hyn; cyfeiriad grid SH630807.

Priordy Penmon

Math	priordy, heneb gofrestredig
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig
Manylion
Dynodwr Cadw	AN027
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Gerllaw'r priordy, ceir Ffynnon Seiriol ac olion tŷ bychan crwn a elwir yn Cell y Meudwy. Cysylltir y rhain a Sant Seiriol, o'r 6g. Ceir cofnod o Abaty Dinas Basing sy'n awgrymu bod Maelgwn Gwynedd wedi noddi mynachlog yma yn y 540au. Yn sicr, roedd clas yma o gyfnod cynnar, a chofnodir iddo gael ei ddinistrio gan y Llychlynwyr yn 917.

Parhaodd y fynachlog i gael nawdd tywysogion Gwynedd, ac adeiladwyd rhan o'r eglwys bresennol gyda chymorth Owain Gwynedd tua chanol y 12g. Yn gynnar yn y 13g, anogodd Llywelyn Fawr y clas i ddod dan reolaeth yr urdd Awstinaidd. Dyddia rhan o'r eglwys a'r adeilad tri llawr oedd yn cynnwys y ffreutur a'r man cysgu o'r cyfnod hwn. Rhoddodd Llywelyn lawer o dir a breintiau i'r priordy. Roedd Ynys Seiriol yn eiddo i'r priordy.

Diddymwyd y priordy yn 1537, ac fe'i rhoddwyd i deulu Bulkeley, Baron Hill, Biwmares. Mae eglwys y priordy, sydd wedi ei chysegru i Sant Seiriol, yn parhau i fod yn eglwys y plwyf.

Croesau Celtaidd

Ceir yma hefyd dwy groes hynafol wedi'u lleoli, bellach, yn yr eglwys ac un yn y Priordy, sydd wedi'u cofrestru gan Cadw gyda rhif SAM: AN063.

Croes Geltaidd Penmon: copi yn yr Amgueddfa Genedlaethol Croes Geltaidd Penmon: copi yn yr Amgueddfa Genedlaethol

Dolenni allanol

• Lluniau ar wefan megalithic.co.uk

Eginyn erthygl sydd uchod am Ynys Môn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato