Uwchgynhadledd y Ddaear
Roedd Cynhadledd y Cenhedloedd Unedig ar yr Amgylchedd a Datblygiad (UNCED), a elwir hefyd yn Gynhadledd Rio neu'n Uwchgynhadledd y Ddaear (Portiwgaleg: ECO92), yn gynhadledd fawr gan y Cenhedloedd Unedig a gynhaliwyd yn Rio de Janeiro rhwng 3ydd o Fehefin a'r 14fed o Fehefin 1992.
 Roedd yr Uwchgynhadledd hon yn un o ddigwyddiadau'r Cenhedloedd Unedig. | |
| Enghraifft o'r canlynol | cynhadledd  |
|---|---|
| Dechreuwyd | 13 Mehefin 1992 |
| Daeth i ben | 14 Mehefin 1992 |
| Olynwyd gan | Uwchgynhadledd y Ddaear 2002 |
| Lleoliad | Rio de Janeiro |
 | |
| Gwladwriaeth | Brasil |
- Ceir erthygl arall ar Uwchgynadleddau'r Ddaear
Crëwyd Uwchgynhadledd y Ddaear er mwyn i aelod-wladwriaethau gydweithio'n rhyngwladol ar faterion datblygu ar ôl y Rhyfel Oer. Oherwydd bod materion yn ymwneud â chynaliadwyedd yn rhy fawr i aelod-wladwriaethau unigol ymdrin â hwy, cynhaliwyd Uwchgynhadledd y Ddaear fel llwyfan i aelod-wladwriaethau gydweithio. Ers yr Uwchgynhadledd, mae llawer osefydliadau anllywodraethol (NGOs) ac unigolion wedi dod yn rhan o'r ymgyrchoedd a drafodwyd ee cynaliadwyedd.[1]
Materion a oedd dan sylw
golyguMae’r materion a gafodd sylw yn cynnwys:
- craffu systematig ar batrymau cynhyrchu - yn enwedig cynhyrchu cydrannau gwenwynig, megis plwm mewn petrol, neu wastraff gwenwynig gan gynnwys llygredd plastig a chemegau ymbelydrol
- ffynonellau ynni amgen i ddisodli'r defnydd o danwydd ffosil y cysylltir gyda newid hinsawdd byd-eang
- dibyniaeth newydd ar systemau trafnidiaeth gyhoeddus er mwyn lleihau allyriadau o gerbydau mewn tagfeydd a’r problemau iechyd a achosir gan lygredd aer
- defnydd cynyddol a chyflenwad cyfyngedig o ddŵr
- pwysigrwydd gwarchod moroedd y byd.[2]
Datblygiad
golyguUn o lwyddiannau pwysicaf yr Uwchgynhadledd oedd cytundeb ar y Confensiwn Fframwaith y Cenhedloedd Unedig ar Newid Hinsawdd a arweiniodd yn ei dro at Brotocol Kyoto a Chytundeb Paris. Cytundeb arall oedd i "beidio â chynnal unrhyw weithgareddau ar ardaloedd cynhenid, brodorol a chymunedol a warchodir, a fyddai'n achosi diraddio amgylcheddol neu a fyddai'n ddiwylliannol amhriodol".
Agorwyd y Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol i’w lofnodi yn yr Uwchgynhadledd, a dechreuwyd ailddiffinio mesurau nad oeddent yn eu hanfod yn annog dinistrio ecolegau naturiol a’r hyn a elwir yn dwf aneconomaidd. Cynigiwyd Diwrnod Cefnforoedd y Byd i ddechrau yn y gynhadledd hon ac mae'r achlysur wedi cael ei gydnabod ers hynny.[3]
Er i'r Arlywydd George HW Bush lofnodi Confensiwn Uwchgynhadledd y Ddaear ar yr Hinsawdd, nododd ei Weinyddwr EPA William K. Reilly bod nodau UDA yn y gynhadledd yn anodd eu trafod a bod canlyniadau rhyngwladol yn gymysg, gan gynnwys methiant yr Unol Daleithiau i lofnodi'r Confensiwn arfaethedig ar Amrywiaeth Biolegol.
Arweiniodd Uwchgynhadledd y Ddaear at y dogfennau a ganlyn:
a llofnodwyd y canlynol:
Yn Rio, cytunwyd i sefydlu Pwyllgor Negodi Rhyngwladol ar gyfer trydydd confensiwn Confensiwn y Cenhedloedd Unedig i Ymladd Diffeithdiro (troi tir da yn ddiffeithdir, yn anialwch). Negodwyd y confensiwn hwn o fewn dwy flynedd i Rio a daeth i rym ym 1996 ar ôl derbyn 50 llofnod.[8]
Er mwyn sicrhau cydymffurfiaeth â'r cytundebau yn Rio (yn enwedig Datganiad Rio ar yr Amgylchedd a Datblygu ac Agenda 21 ), sefydlodd cynrychiolwyr i Uwchgynhadledd y Ddaear gorff newydd, sef y Comisiwn ar Ddatblygu Cynaliadwy (CSD). Yn 2013, disodlwyd y CSD gan y Fforwm Gwleidyddol Lefel-Uchel ar Ddatblygu Cynaliadwy sy'n cyfarfod bob blwyddyn fel rhan o gyfarfodydd ECOSOC, a phob pedwaredd flwyddyn fel rhan o gyfarfodydd y Cynulliad Cyffredinol.
Ceir sawl beirniadaeth o'r Uwchgynhadledd yn Rio ee nad yw llawer o'r cytundebau ynghylch materion mor sylfaenol â brwydro yn erbyn tlodi a glanhau'r amgylchedd wedi'u gwireddu.
Sefydlwyd Green Cross International i adeiladu ar waith yr Uwchgynhadledd.
Gweler hefyd
golygu- Uwchgynadleddau'r Ddaear - rhestr o'r cyfarfodydd eraill cyn ac ar ôl Rio 1992 (yr un cyntaf yn 1972)
- Egwyddor ragofalus
- Sefydliad yr Amgylchedd
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "World Conferences Introduction". www.un.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 March 2018. Cyrchwyd 28 April 2018.
- ↑ "Indus Delta: Bilawal says 2.4m acres of land is eroded by seawater". Business Recorder. Cyrchwyd 12 June 2022.
- ↑ "This day, that year: What happened on June 7 in history". News9 Live. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-06-08. Cyrchwyd 2022-12-29.
- ↑ United Nations Conference on Environment and Development. "Rio Declaration on Environment and Development". Habitat.igc.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2003. Cyrchwyd 4 August 2014.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Social Science Contemporary India II: Textbook in Geography for class X (PDF). New Delhi: NCERT. 2019. t. 3. ISBN 978-81-7450-644-3. OCLC 1152150287.
- ↑ United Nations Conference on Environment and Development. "Agenda 21: Table of Bold textContents. Earth Summit, 1992". Habitat.igc.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 July 2014. Cyrchwyd 4 August 2014.
- ↑ "CBD Home". Cbd.int. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 February 2011. Cyrchwyd 2014-08-04.
- ↑ Thew, Harriet (23 February 2018). "Youth participation and agency in the United Nations Framework Convention on Climate Change".