Yr Eglwys Farmor
Eglwys ym Modelwyddan, Sir Ddinbych yw'r Eglwys Farmor neu Eglwys y Santes Fererid, Bodelwyddan, sy'n nodwedd amlwg yn nhirwedd Dyffryn Clwyd a welir o bell. Mae'n gorwedd ger priffordd yr A55. Mae'n cael ei hadnabod yn lleol fel 'Yr Eglwys Farmor' am iddi gael ei hadeiladu o farmor gwyn yn bennaf ac 14 math arall, gan gynnwys marmor Môn.
 | |
| Math | eglwys  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Bodelwyddan |
| Sir | Bodelwyddan |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 16.5 metr |
| Cyfesurynnau | 53.2668°N 3.49484°W |
 | |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd II* |
| Cysegrwyd i | Mererid o Antiochia |
| Manylion | |
Hanes a disgrifiad
golyguCodwyd yr eglwys gan yr Arglwyddes Willoughby de Broke er cof am ei gŵr, Henry Peyto-Verney, 16eg Barwn Willoughby de Broke. Gosododd hi'r garreg sylfaen ar 24 Gorffennaf 1856 a chafodd yr eglwys newydd, a gynlluniwyd gan y pensaer John Gibson, ei gysegru gan Esgob Llanelwy ar 23 Awst 1860. Costiodd y gwaith adeiladu £22,000.[1] Mewn canlyniad, crewyd plwyf newydd Bodelwyddan ar 3 Awst 1860, o gymunedau bychain Bodelwyddan, Faenol a Phengwern, a fuont tan hynny yn rhan o blwyf Llanelwy.[2]
Mae'r eglwys wen drawiadol yn cynnwys pileri o farmor coch Belgaidd oddi mewn, ac mae'r mynedfa i gorff yr eglwys wedi'i gwneud o farmor o Ynys Môn. Mae'r tŵr yn cynnwys ffenestri gwydr lliw o'r Santes Fererid o Antiochia a Sant Cyndeyrn.[3]
Mynwent yr eglwys
golyguMae'r fynwent yn cynnwys bedd Elizabeth Jones, mam yr arloeswr Fictoraidd enwog, Syr Henry Morton Stanley. Yn ychwanegol, gorwedd cyrff 83 o filwyr o Ganada yn y fynwent. Bu farw rhai o'r milwyr hyn o Wersyll Parc Cinmel ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf oherwydd y ffliw, ond credir bod rhai o'r claddedigion yn filwyr a saethwyd ar ôl miwtini yn y gwersyll ar Fawrth 5ed, 1919.[4]
Oriel
golygu-
Ochr gyda phorth -
Y tŵr a chroes bedd -
Yr olygfa o'r drws -
Cerflun o farmor -
Colofn farmor -
Cerflun ar ochr y pulpud -
Ffenestr liw uwch yr allor -
Yr allor -
Ger yr allor -
Tŵr -
Cerflun ar wal ger y drws cefn -
Tyrrau'r cefn -
Yr eglwys o ochr yr A55 -
Cofeb i'r milwyr Canadaidd a saethwyd -
Beddau milwyr o Ganada ym Modelwyddan
Cyfeiriadau
golygu- ↑ The Gentleman's Magazine and Historical Review: Vol 10; Sylvanus Urban, 1861, t.156
- ↑ Bodelwyddan - St. Margaret.
- ↑ The Ecclesiologist; The Ecclesiological Society, Chwefror 1859, t. 350
- ↑ Yr Eglwys Farmor, gwefan BBC Cymru.
Dolenni allanol
golygu- Yr Eglwys Farmor, ar wefan BBC Cymru, Gogledd-ddwyrain Cymru.