Yr wyddor Gymraeg

Ffurf ar yr wyddor Ladin a ddefnyddir i ysgrifennu'r iaith Gymraeg yw'r wyddor Gymraeg. Mae ganddi 28 o lythrennau, fel a ganlyn:

Cerdyn yr wyddor Gymraeg o'r 19g, sy'n dangos y priflythrennau.
Cerdyn sy'n dangos y llythrennau bychain, y llythrennau italaidd, yr wyddor blith-draphlith, y llafariaid, a'r cytseiniaid.
Priflythrennau
A B C Ch D Dd E F Ff G Ng H I L Ll M N O P Ph R Rh S T Th U W Y
Llythrennau bychain
a b c ch d dd e f ff g ng h i l ll m n o p ph r rh s t th u w y

Erbyn heddiw cydnabyddir j hefyd yn llythyren yr wyddor gan lawer o ramadegwyr. Fe'i defnyddir mewn geiriau benthyg.

Defnyddir k a z mewn geiriau megis Kantaidd a Zwinglïaidd sy'n seiliedig ar enw person[1], ond ni chânt eu cyfri fel rhan o'r wyddor Gymraeg fel arfer.

Mae a, e, i, o, u, w, y yn llafariaid. Gall i ac w fod yn gytseiniaid hefyd megis yn neu galwad.

Ynganiad

golygu
Llythyren Enw'r llythyren Seiniau cyfatebol (IPA)
a a /a, ɑː/
b bi /b/
c èc /k/
ch èch /x/
d di /d/
dd èdd /ð/
e e /ɛ, ɛː/
f èf /v/
ff èff /f/
g èg /g/
ng èng /ŋ/
h âets, /h/
i i /ɪ, iː, j/
l èl /l/
ll ell /ɬ/
m èm /m/
n en /n/
o o /ɔ, oː/
p pi /p/
ph ffi /f/
r èr /r/
rh rhi, rho /r̥/
s ès /s/
t ti /t/
th èth /θ/
u u /ɨ̞, ɨː/ (Gogledd), /ɪ, iː/ (De)
w w /ʊ, uː, w/
y y /ə, ɨ̞, ɨː/ (Gogledd), /ə, ɪ, iː/ (De)

Mae llawer erbyn hyn yn galw'r cytseiniaid yn "bỳ," "cỳ," "ch," ac yn y blaen yn hytrach na defnyddio'r enwau traddodiadol.

Gweler hefyd

golygu

Llyfryddiaeth

golygu

Am ragarweiniad i hanes yr wyddor Gymraeg yn y cyfnod modern, o oes y Dadeni ymlaen, ynghyd â'r rheolau sillafu safonol a dderbynir heddiw, gweler,

  • John Morris-Jones et al., Orgraff yr Iaith Gymraeg (Adroddiad Pwyllgor Llên Bwrdd Gwybodau Celtaidd Prifysgol Cymru) (Caerdydd, 1928)

Cyfeiriadau

golygu
  1.  k. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 22 Hydref 2024.