Ysgwydd felen

Ysgwydd felen; Laetiporus sulphureus
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Fungi
Dosbarth:	Basidiomycota
Urdd:	Polyporales
Teulu:	Fomitopsidaceae
Genws:	Laetiporus[*]
Rhywogaeth:	L. sulphureus
Enw deuenwol
	Laetiporus sulphureus; (Bull.) Murrill
Cyfystyron
	Species synonymy Agarico-carnis flammula Paulet, (1793) ; Agarico-pulpa styptica Paulet, (1793) ; Agaricus speciosus Battarra, (1755) ; Boletus citrinus Lumn., (1791) ; Boletus coriaceus Huds., (1778) ; Boletus imbricatus Bull., (1788) ; Boletus lingua-cervina Schrank, (1789) ; Boletus ramosus Bull., (1791) ; Boletus sulphureus Mérat, (1821) ; Boletus sulphureus Bull., (1789) ; Boletus tenax Bolton, (1788) ; Boletus tenax Lightf., (1778) ; Ceriomyces aurantiacus (Pat.) Sacc., (1888) ; Ceriomyces neumanii Bres., (1920) ; Cladomeris casearius (Fr.) Quél., (1886) ; Cladomeris imbricatus (Bull.) Quél., (1886) ; Cladoporus sulphureus (Bull.) Teixeira, (1986) ; Daedalea imbricata (Bull.) Purton, (1821) ; Grifola sulphurea (Bull.) Pilát, (1934) ; Laetiporus speciosus Battarra ex Murrill, (1904) ; Laetiporus sulphureus f. aurantiacus (Pat.) Bondartsev, (1953) ; Laetiporus sulphureus f. ramosus (Quél.) Bondartsev, (1953) ; Leptoporus casearius (Fr.) Quél., (1888) ; Leptoporus imbricatus (Bull.) Quél., (1888) ; Leptoporus ramosus (Bull.) Quél., (1888) ; Leptoporus sulphureus (Bull.) Quél.,(1888) ; Merisma imbricatum (Bull.) Gillet, (1878) ; Merisma sulphureus (Bull.) Gillet, (1878) ; Polypilus casearius (Fr.) P. Karst., (1882) ; Polypilus imbricatus (Bull.) P. Karst., (1882) ; Polypilus sulphureus (Bull.) P. Karst., (1881) ; Polyporellus rubricus (Berk.) P. Karst., (1880) ; Polyporus candicinus (Scop.) J. Schröt. ; Polyporus casearius Fr., Epicr. (1838) ; Polyporus cincinnatus Morgan, (1885) ; Polyporus imbricatus (Bull.) Fr., (1821) ; Polyporus ramosus (Bull.) Gray, (1821) ; Polyporus rostafinskii Blonski, (1888) ; Polyporus rubricus Berk., (1851) ; Polyporus sulphureus (Bull.) Fr., (1821) ; Polyporus todari Inzenga, (1866) ; Ptychogaster aurantiacus Pat., (1885) ; Ptychogaster aureus Lloyd, (1921) ; Sistotrema sulphureum (Bull.) Rebent., (1804) ; Stereum speciosum Fr., (1871) ; Sulphurina sulphurea (Quél.) Pilát, (1942) ; Tyromyces sulphureus (Bull.) Donk, (1933) ;

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Fomitopsidaceae yw'r Ysgwydd felen (Lladin: Laetiporus sulphureus; Saesneg: Chicken of the Woods).^[1] 'Yr Ysgwyddau' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Fel yr ysgwydd, mae'r ffyngau yn y grwp yma'n llorweddol, yn tyfu allan ac ar draws o fonyn y goeden. Mae'r teulu Fomitopsidaceae yn gorwedd o fewn urdd y Polyporales.

Gellir bwyta'r ffwng hwn ond mae rhai pobl yn cael eu heffeithio ganddo.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop a Gogledd America.

Disgrifiwyd yr Ysgwydd felen yn gyntaf fel Boletus sulphureus gan y mycolegydd Ffrengig Pierre Bulliard ym 1789. Mae ganddo lawer o gyfystyron ac o'r diwedd cafodd ei enw cyfredol ym 1920 gan y mycolegydd Americanaidd William Murrill. Ystyr laetiporus yw "gyda mandyllau llachar" ac mae sylffwrws yn golygu lliw sylffwr (melyn).

Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un fflat. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: mandyllog. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.

Ffyngau

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.^[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.^[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Fomitopsidaceae

Mae gan Ysgwydd felen ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

rhywogaeth	enw tacson	delwedd
Sporotrichum collae	Sporotrichum collae
Sporotrichum columbiense	Sporotrichum columbiense
Sporotrichum columnare	Sporotrichum columnare
Sporotrichum compactum	Sporotrichum compactum
Sporotrichum conditaneum	Sporotrichum conditaneum
Sporotrichum congolense	Sporotrichum congolense
Sporotrichum conspersum	Sporotrichum conspersum
Sporotrichum corii	Sporotrichum corii
Sporotrichum coronans	Sporotrichum coronans
Sporotrichum councilmanii	Sporotrichum councilmanii

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.

Safonwyd yr enw Ysgwydd felen gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.

Gofal!

Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill!
Gall corff rhai bobl adweithio'n ddifrifol i rai 'madarch bwytadwy'! Mynwch gyngor gan arbenigwr cyn profi unrhyw fadarch gwyllt.

[1] Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.

[2] Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6

[3] Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.

[1]

[2]

[3]