Ysgwydd felen
| Ysgwydd felen Laetiporus sulphureus
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Polyporales |
| Teulu: | Fomitopsidaceae |
| Genws: | Laetiporus[*] |
| Rhywogaeth: | L. sulphureus |
| Enw deuenwol | |
| Laetiporus sulphureus (Bull.) Murrill | |
| Cyfystyron | |
|
Species synonymy
| |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Fomitopsidaceae yw'r Ysgwydd felen (Lladin: Laetiporus sulphureus; Saesneg: Chicken of the Woods).[1] 'Yr Ysgwyddau' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Fel yr ysgwydd, mae'r ffyngau yn y grwp yma'n llorweddol, yn tyfu allan ac ar draws o fonyn y goeden. Mae'r teulu Fomitopsidaceae yn gorwedd o fewn urdd y Polyporales.
Gellir bwyta'r ffwng hwn ond mae rhai pobl yn cael eu heffeithio ganddo.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop a Gogledd America.
Disgrifiwyd yr Ysgwydd felen yn gyntaf fel Boletus sulphureus gan y mycolegydd Ffrengig Pierre Bulliard ym 1789. Mae ganddo lawer o gyfystyron ac o'r diwedd cafodd ei enw cyfredol ym 1920 gan y mycolegydd Americanaidd William Murrill. Ystyr laetiporus yw "gyda mandyllau llachar" ac mae sylffwrws yn golygu lliw sylffwr (melyn).
Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un fflat. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: mandyllog. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau golygu
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Fomitopsidaceae golygu
Mae gan Ysgwydd felen ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Sporotrichum columbiense | Sporotrichum columbiense | |
| Sporotrichum columnare | Sporotrichum columnare | |
| Sporotrichum compactum | Sporotrichum compactum | |
| Sporotrichum conditaneum | Sporotrichum conditaneum | |
| Sporotrichum congolense | Sporotrichum congolense | |
| Sporotrichum conspersum | Sporotrichum conspersum | |
| Sporotrichum corii | Sporotrichum corii | |
| Sporotrichum coronans | Sporotrichum coronans | |
| Sporotrichum councilmanii | Sporotrichum councilmanii | |
| Sporotrichum cracoviense | Sporotrichum cracoviense |
Gweler hefyd golygu
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Ysgwydd felen gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.
| Gofal! |
|
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |