Afon Gwyrfai

afon yng Ngwynedd

Afon yn ardal Arfon, yng Ngwynedd, Cymru, yw Afon Gwyrfai. Yn Oes y Tywysogion roedd yn dynodi'r ffin rhwng dau gwmwd Cantref Arfon, sef Arfon Is-Gwyrfai ac Arfon Uwch-Gwyrfai.

Afon Gwyrfai
Afon Gwyrfai o Bont Cyrnant
Mathafon Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau53.124837°N 4.317878°W, 53.10653°N 4.31088°W Edit this on Wikidata
AberAfon Menai Edit this on Wikidata
Map

Mae Afon Gwyrfai yn tarddu yn Llyn y Gadair wrth droed Mynydd Drws-y-coed, gerllaw pentref Rhyd-ddu yn Eryri. Arferai'r llenor adnabyddus T. H. Parry-Williams chwarae ar lan yr afon yn blentyn ac mae ganddo atgofion amdani mewn rhai o'i ysgrifau.

O Ryd-ddu mae'n llifo tua'r gogledd i gyrraedd Llyn Cwellyn. Mae Afon Treweunydd yn ymuno ag Afon Gwyrfai ychydig cyn iddi lifo i mewn i Lyn Cwellyn. Ar ôl llifo trwy'r llyn, mae'r afon yn llifo ymlaen tua'r gogledd mewn cwm mynyddig trwy gymunedau gwledig Salem a Betws Garmon hyd nes cyrraedd pentref Waunfawr, lle mae'n troi tua'r gorllewin. Ar ôl llifo hyd nant goediog mae'n pasio pentref Bontnewydd, a enwir ar ôl y bont reilffordd o'r 18g sy'n croesi'r afon yno ac a oedd yn teithio o chwareli copr Drws y Coed a chwareli llechi Dyffryn Nantlle i borthladd Caernarfon.[1] Mae'n cyrraedd y môr ym Mae'r Foryd ger Llanfaglan, i'r gorllewin o dref Caernarfon, ac yn arllwys ei dŵr i Afon Menai.

Ymhlith yr enwau ar rannau o'r afon oedd "Carreg Pechodau".

Cadwraeth

golygu

Gyda Llyn Cwellyn, mae Afon Gwyrfai yn Ardal Gadwraeth Arbennig.

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Afon Gwyrfai Bridge, Nantlle Railway", Coflein; adalwyd 23 Gorffennaf 2023