Brithenig
Iaith artiffisial a grëwyd gan Andrew Smith o Seland Newydd yw Brithenig. Cafodd yr iaith ei chreu fel arbrawf i ddarganfod sut gallai iaith Romáwns fod wedi datblygu ym Mhrydain petai'r siaradwyr Lladin yn ystod yr Ymerodraeth Rufeinig wedi bod yn ddigonol i ddisodli'r siaradwyr Brythoneg. Yn ogystal â'r iaith, crëwyd llinell amser amgen, Ill Bethisad ("y Bydysawd"). Yn ôl hanes amgen Ill Bethisad mae'r newidiadau seiniol a ddigwyddodd tra ddatblygai Lladin i Frithenig yn Ynysoedd Prydain yn debyg i'r rhai a effeithiodd y Gymraeg tra ddatblygai o Frythoneg i Hen Gymraeg. Tardd nifer o eiriau yn yr iaith Romáwns hon o Frythoneg ac fe fenthycwyd nifer o eiriau o Saesneg yn ystod ei hanes.
Geirfa
golyguMae'r rhan fwyaf o eirfa Brithenig yn tarddu o Ladin er bod y newidiadau seiniol wedi gwneud i'r geiriau ymddangos yn fwy Celtaidd. Yn y tabl canlynol, mae'r geiriau Brithenig wedi'u cymharu gyda naw iaith Romáwns arall gan gynnwys Wenedyk. Y rheswm dros y tebygrwydd rhwng Brithenig a Chymraeg yn rhai o'r geiriau yw'r tarddiad Indo-Ewropeaidd cyffredin, tra bod rhai fel "ysgol" yn fenthyciadau diweddarach i'r Gymraeg o'r Lladin.
Lladin | Portiwgaleg | Sbaeneg | Ffrangeg | Eidaleg | Romaunsch | Rwmaneg | Wenedyk | Brithenig | Cymraeg |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
brachium | braço | brazo | bras | braccio | bratsch | braţ | brocz | breich | braich |
nĭger | negro | negro | noir | nero | nair | negru | niegry | nîr | (du) |
cīvĭtas | cidade | ciudad | cité | città | citad | oraş | czytać | ciwdad | (dinas) |
mŏrs | morte | muerte | mort | morte | mort | moarte | mroć | morth | (marwolaeth) |
canis | cão | perro | chien | cane | chaun | câine | kań | can | (ci) |
auris, aurĭcŭla | orelha | oreja | oreille | orecchio | ureglia | ureche | urzykła | origl | (clust) |
ovum | ovo | huevo | œuf | uovo | ov | ou | ów | ew | wy |
ŏcŭlus | olho | ojo | œil | occhio | egl | ochi | okieł | ogl | (llygad) |
pater | pai | padre | père | padre | bab | tată | poterz | padr | (tad) |
ignis, fŏcus | fogo | fuego | feu | fuoco | fieu | foc | fok | ffog | (tân) |
pĭscis | peixe | pez, pescado | poisson | pesce | pesch | peşte | pieszcz | pisc | pysgod |
pĕs | pé | pie | pied | piede | pe | picior | piedź | pedd | (troed) |
amīcus | amigo | amigo | ami | amico | ami | prieten | omik | efig | (cyfaill) |
vĭrĭdis | verde | verde | vert | verde | verd | verde | wierdzi | gwirdd | gwyrdd |
ĕquus, cabăllus | cavalo | caballo | cheval | cavallo | chaval | cal | kawał | cafall | ceffyl |
ĕgo | eu | yo | je | io | jau | eu | jo | eo | (i) |
īnsŭla | ilha | isla | île | isola | insla | ostrov | izła | ysl | (ynys) |
lĭngua | língua | lengua | langue | lingua | linguatg, lieunga | limbă | lęgwa | llinghedig, llingw | (iaith) |
vīta | vida | vida | vie | vita | vita | viaţă | wita | gwid | (bywyd) |
lac | leite | leche | lait | latte | latg | lapte | łoc | llaeth | llaeth |
nōmen | nome | nombre | nom | nome | num | nume | numię | nôn | (enw) |
nŏx | noite | noche | nuit | notte | notg | noapte | noc | noeth | (nos) |
vĕtus | velho | viejo | vieux | vecchio | vegl | vechi | wiekły | gwegl | (hen) |
schŏla | escola | escuela | école | scuola | scola | şcoală | szkoła | yscol | ysgol |
caelum | céu | cielo | ciel | cielo | tschiel | cer | czał | cel | (wybr) |
stēlla | estrela | estrella | étoile | stella | staila | stea | ścioła | ystuil | (seren) |
dēns, dĕntem | dente | diente | dent | dente | dent | dinte | dzięć | dent | dant |
vōx | voz | voz | voix | voce | vusch | glas | wucz | gwg | (llais) |
aqua | água | agua | eau | acqua | aua | apă | jekwa | ag | (dŵr) |
vĕntus | vento | viento | vent | vento | vent | vânt | więt | gwent | gwynt |
Testun enghreifftiol
golyguDyma Weddi'r Arglwydd yn Frithenig:
- Nustr Padr, ke sia i llo gel:
- sia senghid tew nôn:
- gwein tew rheon:
- sia ffaeth tew wolont,
- syrs lla der sig i llo gel.
- Dun nustr pan diwrnal a nu h-eidd;
- e pharddun llo nustr phechad a nu,
- si nu pharddunan llo nustr phechadur.
- E ngheidd rhen di nu in ill temp di drial,
- mai llifr nu di'll mal.
- Per ill rheon, ill cofaeth e lla leir es ill tew,
- per segl e segl. Amen.