Caer Euni
Bryngaer ydy Caer Euni, a leolir ar fryn ger Llandderfel, Gwynedd ac sy'n dyddio'n ôl i Oes yr Haearn; cyfeiriad grid SH993410.
 | |
| Math | bryngaer sy'n rhannol ddilyn tirffurf y graig  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.9597°N 3.4893°W |
| Cod OS | SJ00054130, SJ0004041280 |
 | |
| Statws treftadaeth | heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | ME015 |
Disgrifiad
golyguSaif Caer Euni yn uchel ar gefnen gul Cefn Caer Euni ger Llandderfel, tua milltir i'r gogledd o Llyn Caer Euni. Mae'r gaer bresennol yn cael ei hamddiffyn gan glawdd mewnol trwchus, ffos a chlawdd allanol. Estyniad ydyw o gaer gynharach y gellir gweld olion un o'i chloddiau yn torri ar draws y gefnen o fewn y gaer ddiweddarach. Ceir olion tua 25 o gytiau crwn yn y gaer.[1]
Cefndir
golyguCofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: ME015.[2] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.
Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[3] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[4] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.[5]
Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonyn nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.
Carneddau
golyguWrth ymyl y gaer ceir dwy garnedd ymylfaen o gyfnod Oes yr Efydd. Arferai'r cerrig gynnal tomen o bridd a beddrod yn eu canol, ond fod amser wedi treulio'r pridd gan adael ysgerbwd o gerrig. Dylid cofio nad cylch cerrig fel y cyfryw ydynt, fodd bynnag. Mae'n bosibl i seremoniau neu ddefodau hefyd gael eu cynnal ar y safle.[6] Mae'r heneb hon wedi'i chofrestru gan Cadw gyda'r rhif SAM: ME040.
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Christopher Houlder, Wales: an archaeological guide (Faber, 1978), tud. 84.
- ↑ Cofrestr Cadw.
- ↑ References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
- ↑ "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2013-07-01.
- ↑ "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2013-07-01.
- ↑ Data Cymru Gyfan, CADW