Cenedlaetholdeb Albanaidd

Mae Cenedlaetholdeb Albanaidd yn dueddiad gwleidyddol o blaid annibyniaeth neu ymreolaeth wleidyddol yn yr Alban. Mae agweddau gwleidyddol a diwylliannol i'r ideoleg hon. Unwyd yr Alban â Lloegr (i greu'r Deyrnas Unedig) yn dilyn Deddf Uno 1707. Ni chymhathwyd rhai sefydliadau, fel y gyfraith, yr eglwys, ac addysg, ac mae hyn wedi helpu cadw teimlad o hunaniaeth ddiwylliannol a chenedligrwydd yn y wlad sy'n parhau heddiw.

Band Pibau Heddlu'r Gogledd yn Parêd Dydd San Andreas 2008, Castell Inverness

Yn wahanol i genedlaetholdeb yng Nghymru, cymharol wan ydyw'r pwyslais ar iaith yng nghenedlaetholdeb yr Alban.

Mae barn yr Albanwyr am annibyniaeth wedi amrywio'n sylweddol ers y Ddeddf Uno. Darganfuwyd arolwg gan ICM yn Nhachwedd 2006 bod 51% o'r Albanwyr o blaid annibyniaeth. Er i bobl yr Alban bleidleisio yn erbyn annibyniaeth yn Refferendwm annibyniaeth i'r Alban, 2014, flwyddyn yn ddiweddarach, yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2015 roedd y nifer a bleidleisiodd i'r SNP wedi cynyddu'n aruthrol.

Hanes

Senedd yr Alban

Prif: Senedd yr Alban

Pan ddaeth Llafur Newydd yn llywodraeth Prydain ym Mai 1997, daeth ymreolaeth i'r Alban, Cymru, Gogledd Iwerddon a Llundain yn rhan o'r agenda. Cynhaliwyd refferendwm ym Medi'r un flwyddyn am sefydlu senedd i'r Alban, a phleidleisiodd 75% o blaid. Pasiwyd Deddf yr Alban yn 1998 i greu Senedd yr Alban, gyda phwerau dros faterion megis amaeth, addysg, yr amgylchedd, iechyd, y gyfraith, llywodraeth leol, cludiant cyhoeddus, a thwristiaeth. Llafur oedd y blaid â'r mwyaf o seddi yn y senedd tan etholiad mis Mai 2007 pan ddaeth Plaid Genedlaethol yr Alban (yr SNP) yn blaid fwyaf.

Cynhaliwyd etholiad ar 5 Mai 2016, ac ynddi, sefydlwyd yr egwyddor y byddai tymor yr aelodau a etholir yn 5 mlynedd, yn hytrach 4.

Gweler hefyd

• Cymdeithas Cenedlaetholwyr yr Alban, Prifysgol Glasgow (GUSNA)

Dolenni allanol

• Plaid Genedlaethol yr Alban (SNP)