Coden fwg bigog
Lycoperdon echinatum

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Agaricales
Teulu: Lycoperdaceae
Genws: Lycoperdon[*]
Rhywogaeth: Lycoperdon echinatum
Enw deuenwol
Lycoperdon echinatum
Pers.

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Lycoperdaceae yw'r Coden fwg bigog (Lladin: Lycoperdon echinatum; Saesneg: Spiny Puffball).[1] 'Y Codau Mwg' yw'r enw ar lafar ar y grŵp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Puffball yw 'coden fwg' yn saesneg, a'r 'mwg' yw'r sborau a welir yn dianc I'r awyr, pan gyffyrddir y goden. Mae'r teulu Lycoperdaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.

Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd. Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr Christiaan Hendrik Persoon.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Asia, Affrica a Gogledd America.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw brown. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: gleba. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.

Ffyngau

golygu

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grŵp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Lycoperdaceae

golygu

Mae gan Coden fwg bigog ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Apioperdon pyriforme Apioperdon pyriforme
 
Globaria bresadolae Globaria bresadolae
Globaria cepiformis Globaria cepiformis
Globaria debreceniensis Globaria debreceniensis
Globaria lauterbachii Globaria lauterbachii
Globaria lilacina Globaria lilacina
Handkea utriformis Handkea utriformis
Hippoperdon pisiforme Hippoperdon pisiforme
Hippoperdon pyriforme Hippoperdon pyriforme
Lasiosphaera fenzlii Lasiosphaera fenzlii
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
  Safonwyd yr enw Coden fwg bigog gan un o brosiectau  . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.


Gofal!

Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill!
Gall corff rhai bobl adweithio'n ddifrifol i rai 'madarch bwytadwy'! Mynwch gyngor gan arbenigwr cyn profi unrhyw fadarch gwyllt.