Cymdeithas Bêl-droed Gogledd Iwerddon
Cymdeithas Bêl-droed Gogledd Iwerddon yr Irish Football Association neu'r talfyriad IFA yw corff rheoli a gweinyddu pêl-droed yng Ngogledd Iwerddon. Gan fod yr enw Saesneg yn creu dryswch gyda'r FAI (Football Association of Ireland) defnyddir y gair 'gogledd' yn enw Cymraeg ac y corff.
UEFA | |
---|---|
[[File:|150px|Association crest]] | |
Sefydlwyd | 18 Tachwedd 1880 |
Aelod cywllt o FIFA |
|
Aelod cywllt o UEFA | 1954 |
Aelod cywllt o IFAB | 1886 |
Llywydd | David Martin |
Gwefan | www.irishfa.com |
Gweler Cymdeithas Bêl-droed Gweriniaeth Iwerddon am yr FAI, sy'n rheoli pêl-droed yn y Weriniaeth ('De Iwerddon').
Trefniadaeth
golyguYr IFA sy'n gyfrifol am Gynghrair Bêl-droed Gogledd Iwerddon - yr 'Irish League' sy'n cynnwys uwch-dimau'r rhanbarth, er bod Derry City yn chwarae yn y Weriniaeth.
Mae'r Gymdeithas hefyd yn rhedeg Cwpan Iwerddon, sef yr Irish Cup gwreiddiol, er mai ond timau o'r Gogledd sy'n cystadlu bellach. Cynhaliwyd y ffeinal gyntaf yn 1882 a'r enillwyd oedd Moyola Park o sir Derry a gurodd Cliftonville o Belffast, 1-0.
Ceir hefyd tîm merched, y 'NIWFA'. Maent yn gyfrifol am Gwpan Menywod GI, Cynghrair Menywod GI a thîm genedlaethol menywod GI. Yn 2014 bygythiwyd torri eu grant gan Lywodraeth Gogledd Iwerddon pe na bae Cymdeithas Bêl-droed yn ganolog yn peidio trin pêl-droed menywod fel "after thought".[1]
Hanes
golyguYr FAI yw pedwerydd cymdeithas bêl-droed hynaf y byd (wedi Lloegr, yr Alban a Cymru).
Ffurfiwyd yr IFA ar 18 Tachwedd 1880 gan saith clwb, gan mwyaf o ardal Belffast ond gyda'r gorchwyl o fod yn gorff rheoli i'r gêm ar draws Iwerddon. Galwyd y cyfarfod gan dîm Cliftonville ar i'r timau eraill ddilyn rheolau'r gêm fel y gosodwyd gan Gymdeithas Bêl-droed yr Alban. Rhaid cofio mai dyma oedd dyddiau cynnar iawn datblygiad a rheoleiddio'r gêm bêl-droed bod peth amrywiaethau ar hyd Prydain o ran rheolau. Dylid cofio hefyd fod y Campau Gwyddelig, megis Hurling a phêl-droed Gwyddelig yn ennill tir ymysg poblogaeth genedlaetholaidd, Gatholig ar draws yr ynys a sefydlwyd y GAA yn 1882. Yn 1879 unwyd dau gymdeithas rygbi ar yr ynys i greu Undeb Rygbi Iwerddon.
Yr aelodau cychwynnol oedd: Alexander, Avoniel, Cliftonville, Distillery, Knock, Moyola Park ac Oldpark.[2] Penderfyniad gyntaf y Gymdeithas oedd sefydlu cystadleuaeth gwpan debyg i Gwpan Cymru, yr Alban neu Loegr. Galwyd y gystadleuaeth yn 'Gwpan Iwerddon' (yr Irish Cup). Dwy flynedd yn ddiweddarach, chwaraeodd Iwerddon eu gêm ryngwladol gyntaf a hynny yn erbyn Lloegr gan golli 13-0. Mae hon yn sefyll fel record i'r naill dîm a'r llall - buddugoliaeth fwyaf Lloegr a methiant fwyaf (Gogledd) Iwerddon.
Ystyrir yr FAI, cymdeithas Gogledd Iwerddon, fel dilyniant uniongyrchol Cymdeithas Bêl-droed Iwerddon unedig, gyda'r Weriniaeth yn ymraniad oddi arni.
Ymrannu
golyguRoedd Cymdeithas Bêl-droed Iwerddon unedig o'r cychwyn yn cynnwys strwythurau wedi eu seilio ar daleithiau traddodiadol Iwerddon. Teimlau aelodau Cymdeithas Bêl-droed Leinster (talaith Dulyn a siroedd cyfagos) bod gogwydd rhy drwm tuag at ardal Belffast a diffyg buddsoddi yn y gêm mewn rhannau eraill o'r ynys.
Arweiniodd y Rhyfel Annibyniaeth at densiwn o fewn y Gymdeithas holl-ynys, gyda'r mynychwyr o'r gogledd yn dueddol o fod yn Unoliaethwyr ac o'r de yn genedlaetholwyr. Yn y pen-draw, arweinodd penderfyniad yr IFA i chwarae ail-gymal gêm ffeinal Cwpan Iwerddon (unedig ar y pryd) rhwng tîm gogleddol Glenavon yn erbyn Shelbourne (Dulyn) yn Belffast yn hytrach na Dulyn, fel y buasai confensiwn wedi awgrymu, fel y weithred olaf a arweiniodd at y rhwyg.[3]
Ni arweiniodd y rhwyg o fewn y gymdeithas bêl-droed IFA i'r un rhwyg mewn gemau eraill fel rygbi lle ceir un tîm o hyd i'r holl ynys a chadwyd undod Undeb Rygbi Iwerddon.
I gwychwyn, hawliau'r ddwy gymdeithas, yr FAI (de) a'r IFA (gogledd) eu bod yn cynrychioli'r holl ynys. Bu ymgpiprys am hyn am beth amser.
Derbyniwyd yr IFA fel aelod o FIFA yn 1923 o dan yr enw FAIFS (Football Association of the Irish Free State) yn seiliedig ar diriogaeth 26 sir y Gwladwriaeth Rydd Iwerddon (y 'Free State'). Dyma'r drefn a dderbyniwyd, er bod dinas Derry yn chwarae yn y De ers 1985 yn dilyn cytundeb gyda FIFA a'r IFA.
Ceisiwyr ail-uno'r ddwy gymdeithas. Trefnodd Cymdeithas Bêl-droed Lloegr gyfarfod yn Lerpwl yn 1924 i geisio cymodi. Bu bron i'r ddwy ochr ddod at drefniadaeth ffederal ond mynodd yr IFA (gogledd) ar fod yn gyfrifol am y cadeirydd ar bwyllgor dewis y tîm ryngwladol. Cafwyd cyfarfod arall yn 1932 ond methodd hon yn dilyn yr FAIFS (Gweriniaeth Rydd, De) ar un o'r ddau le fel cynrychiolwyr ar Fwrdd Cymdeithas Bêl-droed Rhyngwladol (International Football Association Board) - dyma'r corff holl-bwysig sy'n gyfrifol am reolau'r gêm yn fyd-eang, er mai cynrychiolwyr o Gymru, Lloegr, yr Alban a FIFA yw'r aelodau.[4] Cafwyd hefyd ymdrechion eraill rhwng 1973 a 1980 yn ystod blynyddoedd gwaethaf y 'Trafferthion' yng ngogledd Iwerddon.[5]
Crynodeb Hanesyddol
golygu- 1880 – Sefydlu'r IFA yn Belfast, cynrychioli Iwerddon oll, tîm ("Iwerddon")
- 1921 – Sefydlu'r FAI yn Nulyn, dewis chwaraewyr o Dde Iwerddon ("Gwladwriaeth Rydd Iwerddon")
- 1936 – Yr FAI yn dechrau dewid chwaraeon o'r Gogledd ("Iwerddon"/"Éire")
- 1946 – Yr FAI yn stopio dewis chwaraewyr o Ogledd Iwerddon ("Gweriniaeth Iwerddon" ers 1954)
- 1950 – Yr IFA yn stopio dewis chwaraewyr o'r De ("Gogledd Iwerddon" ers 1954)
Felly,
- IFA (heddiw Gogledd Iwerddon) cynrychioli Iwerddon oll rhwng 1880–1950
- FAI (heddiw Gweriniaeth Iwerddon) yn cynrychioli Iwerddon oll rhwng 1936–1946
Dolenni
golygu- Gwefan swyddogol yr IFA
- Sianel Youtube swyddogol yr IFA
- Tudalen Bebo swyddogl yr IFA
- Cymdeithas Bêl-droed Menywod Gogledd Iwerddon
- Northern Ireland Archifwyd 2011-02-22 yn y Peiriant Wayback FAI ar wefan FIFA
- Northern Ireland FIA ar wefan UEFA
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "Irish Football Association must give girls equal status or I'll cut cash: Sports Minister Caral Ni Chuilin". Belfast Telegraph. 9 April 2014. Cyrchwyd 12 Mai 2014. Italic or bold markup not allowed in:
|publisher=
(help) - ↑ M. Brodie (1980) 100 Years of Irish Football. Belfast:Blackstaff Press
- ↑ Garnham, Neal (2004). Association Football and society in pre-partition Ireland. Belfast: Ulster Historical Foundation. ISBN 1-903688-34-5. Chapter 6: "The game 1914-24: decline and division"
- ↑ Ryan, Sean (1997). The Boys in Green: the FAI international story. Edinburgh: Mainstream Publishing. ISBN 1-85158-939-2. pp. 23-5
- ↑ Moore, Cormac (2015). The Irish Soccer Split. Cork University Press. ISBN 9781782051527. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-09-09. Unknown parameter
|deadurl=
ignored (help)