Cynghrair Bêl-droed Gogledd Iwerddon

Mae'r erthygl hon yn trin Cynghrair Pêl-droed Gogledd Iwerddon a holl systemau cynghrair pêl-droed cenedlaethol Gogledd Iwerddon ers 1890 gyda'i gilydd fel un erthygl.

Cynghrair Bêl-droed Gogledd Iwerddonn yw Northern Ireland Football League, talfyrrir fel rheol i'r NIFL, a elwir o hyd hefyd wrth ei henw hanesyddol, fel Cynghrair Iwerddon, yr Irish League yw cynghrair pêl-droed 'genedlaethol' Gogledd Iwerddon. Ad-drefnwyd yr hen strwythur i'r ffurf bresennol yn 2013 i gymryd rheolaeth gyfunol annibynnol ar dair lefel uchaf system gynghrair pêl-droed Gogledd Iwerddon; sef yr Uwch Gynghrair, y Bencampwriaeth a'r Uwch Gynghrair Ganolradd.

Cynghrair Bêl-droed Gogledd Iwerddon

Gwlad	Iwerddon (1890–1921) Gogledd Iwerddon (since 1921)
Cydffederasiwn	UEFA
Sefydlwyd	1890 (as Irish Football League)
Adrannau	NIFL Premiership NIFL Championship NIFL Premier Intermediate League NIFL Premiership Development League NIFL Youth League
Nifer o dimau	36
Lefel ar byramid	1–3
Disgyn i	Ballymena & Provincial Football League Mid-Ulster Football League Northern Amateur Football League Northern Ireland Intermediate League
Cwpanau	Irish Cup NIFL Charity Shield
Cwpanau cynghrair	NIFL League Cup George Wilson Cup
Cwpanau rhyngwladol	Cynghrair y Pencampwyr UEFA Cynghrair Europa UEFA Scottish Challenge Cup
Pencampwyr Presennol	Linfield (53ed teitl) (2018–19)
Mwyaf o bencampwriaethau	Linfield (53 teitl)
Partner teledu	BBC NI (uwchafbwyntiau via BBC iPlayer) Sky Sports (5 gêm y tymor a ffeinal Cwpan y Gynghair, y League Cup)
Gwefan	nifootballleague.com
2018–19

Yn ogystal â'r adrannau cynghrair, mae'r NIFL hefyd yn gweithredu Cwpan Cynghrair Pêl-droed Gogledd Iwerddon (Northern Ireland Football League Cup) ar gyfer ei glybiau sy'n aelodau, yn ogystal â Chystadleuaeth Datblygu NIFL (NIFL Development League) a Chwpan George Wilson ar gyfer eu timau wrth gefn, a Chynghrair Ieuenctid NIFL a Chwpan Cynghrair Ieuenctid NIFL am eu timau ieuenctid. Wedi'i weithredu fel cwmni cyfyngedig, mae'r 36 clwb sy'n aelod yn gweithredu fel cyfranddalwyr gydag un bleidlais yr un. Mae'r NIFL yn olynydd Cynghrair Pêl-droed Iwerddon, a oedd yn hanesyddol yn gynghrair i holl ynys Iwerddon ar ôl ei ffurfio yn 1890; daeth yn gynghrair genedlaethol Gogledd Iwerddon ar ôl rhaniad Iwerddon yn 1921.

Cyd-destun

Mae gwahanol enwau a hanes cynghreiriau a phêl-droed yn yr Iwerddon ychydig yn ddryslyd i'r rheini nad sy'n gyfarwydd gyda'r ynys a gwleidyddiaeth Iwerddon.

Ffurfiwyd Cynghrair Iwerddon, yr Irish League, yn wreiddiol yn 1890, pan oedd Iwerddon yn un ynys unedig o dan lywodraethiant Senedd San Steffan. Yn fras, wedi i 26 sir o'r ynys ddod yn annibynnol yn 1922 dad-unwyd Cymdeithas Bêl-droed Iwerddon i greu Cymdeithas Bêl-droed Gogledd Iwerddon a alwyd o hyd yn Irish Football Association (fel olynydd y Gymdeithas wreiddiol) a hefyd Cymdeithas Bêl-droed Gweriniaeth Iwerddon a elwir yn Football Association of Ireland (FAI).

Arddelodd cynghrair bêl-droed Gogledd Iwerddon deitl yr Irish League wreiddiol fel olynydd i'r gynghrair Iwerddon oll. Mabwysiadodd Gweriniaeth Iwerddon derm y League of Ireland ar gyfer system pyramid Uwch Gynghrair Gweriniaeth Iwerddon.

Hanes

Murlun "Arwyr Linfield" clwb mwyaf llwyddiannus y Gynghrair

Fe'i ffurfiwyd yr Irish League (bellach cynghrair Gogledd Iwerddon) yn 1890, gan ei gwneud yr ail gynghrair genedlaethol hynaf yn y byd, a ffurfiwyd wythnos yn gynharach na Chynghrair Pêl-droed yr Alban. Dim ond Cynghrair Pêl-droed Lloegr sy'n hŷn. Ffurfiwyd Cynghrair Pêl-droed yr Iseldiroedd, yr Eredivisie yn iawn ar yr un flwyddyn â'r cynghreiriau yn yr Alban ac Iwerddon, gan ei wneud y gynghrair gyntaf yn Ewrop Gyfandirol. Er bod ganddo ddau dymor blaenorol, gan ei wneud yn gyfartal â'r EFL, ni wnaeth y ddau dymor hyn yn cael nifer cyfartal o gemau fesul clwb.

Er gwaethaf yr enw Irish League y gwir yw mai gynghrair i ddinas Belfast oedd y gynghrair i bob pwrpas yn y blynyddoedd cyntaf gan mai oddi fewn i'r ddinas honno oedd y diddordeb a'r strwythurau a chlybiau yn chwarae. Nid yw hyn yn anghyffredin, gan mai cynghrair i Glasgow oedd Cynghrair yr Alban, i bob pwrpas, yn y blynyddoedd cynnar. Dylid hefyd ystyried bod campau 'cynhenid Wyddelig' - hyrli a Pêl-droed Gwyddelig dan arweiniad y GAA Gaelid Athletics Association eisoes wedi gwreiddio yn yr ynys, yn enwedig ymysg y boblogaidd genedlaetholaidd Gatholig a pêl-droed yn hwyr yn cystadlu â hynny.

Yn ei dymor cyntaf, daeth saith o'r wyth tîm o Belfast, a pharhaodd y gynghrair - a phêl-droed Iwerddon - i gael eu dominyddu gan glybiau Belfast am flynyddoedd lawer. Yn 1892, daeth Derry Olympaidd yn ail ochr nad oedd yn Belfast, ond dim ond am un tymor y parhaodd. Ym 1900, ymunodd Derry Celtic â'r gynghrair ac, yn 1901, ychwanegwyd ail dîm Derry, St Columb's Court. Parhaodd Llys St Columb's am un tymor yn unig, cyn cael ei ddisodli gan dîm Dulyn cyntaf y gynghrair, Bohemians, ym 1902. Ychwanegwyd ochr Dulyn arall, Shelbourne, ym 1904. Yn 1911 disodlodd Glenavon, o dref Lurgan Armagh, Bohemians, a ymddiswyddodd o'r gynghrair, ond cawsant eu hail-dderbyn yn 1912. Yn ystod 1912 roedd tair ochr Dulyn, gyda Tritonville yn ychwanegu atynt, ond, fel Derry Olympic a St Columb's Court o'u blaenau, dim ond un tymor yr oeddent. Disgynnodd Derry Celtic ym 1913 hefyd, felly pan oedd Glenavon yn gadael tîm Iwerddon yn 1921, yr unig dîm nad oedd yn Belfast oedd ar ôl. Ni enillodd unrhyw glybiau deheuol (o'r hyn a fyddai'n dod yn Wledydd Rhydd Iwerddon ac yn ddiweddarach Gweriniaeth Iwerddon) y bencampwriaeth erioed. Y lle uchaf a gyflawnwyd gan unrhyw un o'r clybiau hyn oedd yr ail, gan Shelbourne yn 1906–07.

NIFL Premiereship

Yr NIFL Premisership yw Uwch Gynghrair Gogledd Iwerddon a elwir yn Danske Bank Premiership am resymau nawdd yw adran uchaf pêl-droed yng Ngogledd Iwerddon. Sefydlwyd yn ei ffurf bresenol fel yr IFA Premiership, yn 2008. Dyma yw olynydd hanesyddol yr hen Irish League, sef, prif, ac ar un adeg, unig gynghrair genedlaethol ynys yr Iwerddon.

Mae iddi 12 tîm a Linfield F.C. yw'r tîm fwyaf llwyddiannus yn ei hanes, gan ennill (hyd at Mehefin 2019) 5 teitl yn yr NIFL Premiership ar ei ffurf gyfredol, a 53 teitl at ei gilydd yn y gwahanol ffurf ar yr hen Irish League ers 1890.

NIFL Championship

Y Northern Ireland Football League Championship (a elwir yn Bluefin Sport Championship am resymau noddi) yw ail lefel Cynghrair Pêl-droed Gogledd Iwerddon. Gall clybiau esgyn i'r NIFL Premiership sef - Uwch Gynghrair Gogledd Iwerddon - neu ddisgyn i'r trydydd lefel - NIFL Premier Intermediate League.

Mae 12 tîm yn yr adran yma. Ffurfiwyd (fel yr IFA Championship) yn 2008.

Crynodeb o Enwau a Strwythur Cynghair Pêl-droed Gogledd Iwerddon

Dyma'r enwau ar y gwahanol ffurf o gynghrair a ddatblygodd yn uniongyrchol o sefydlu'r Irish League yn 1890 hyd ac, ac yn cynnwys, tymor 2019–20:

• Irish Football League (1890–1995)
• Irish Football League Premier and First Divisions (1995–2003)
• Irish Premier League (2003–2008)
• IFA Premiership (2008–2013)
• NIFL Premiership (2013–2016)
• NIFL Premiership & Championship (2016–present)

Dolenni allanol

• Gwefan Swyddogol yr NIFL yn cynnwys adrannau'r Premiership, Championship a'r Intermediate Premiership

Eginyn erthygl sydd uchod am bêl-droed. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.