Dalar Deg

Drama fer Gymraeg ar gyfer y llwyfan o waith y dramodydd Wil Sam Jones yw Dalar Deg. Daeth y ddrama ymysg y tair orau yng nghystadleuaeth y ddrama fer yn Eisteddfod Genedlaethol Llanelli 1962 ac fe'i llwyfannwyd hi yn ystod wythnos yr Ŵyl. Cyhoeddwyd hi am y tro cyntaf gan yr Eisteddfod Genedlaethol ar argymhelliad y beirniad, Emyr Humphreys, ynghyd â dwy ddrama arall orau'r gystadleuaeth.

Dalar Deg

Enghraifft o'r canlynol	drama lwyfan Gymraeg
Dyddiad cynharaf	1962
Awdur	W.S. Jones [Wil Sam]
Cyhoeddwr	J D Lewis, Llandysul
Iaith	Cymraeg
Math	drama lwyfan
Dyddiad y perff. 1af	1962 Neuadd y Farchnad, Llanelli

Disgrifiad

Digwydd y ddrama yng 'Nghegin Ffarm' y Dalar Deg, sy'n eiddo i'r ffermwr Robat Jones, a elwir yn 'Mistar'. Mae ef a Dafydd, sy'n was iddo ers tair mlynedd, yn trafod arian ar gychwyn y ddrama, a phryderon mam y gwas am y diffyg trefn sydd ar y fferm. Awgrymir bod angen "howsgipar" [morwyn] ar y Mistar. Galwa y "gwerthwr wyau" Davies, sy'n cytuno i helpu'r Mistar i chwilio am rywun i'w helpu. Mae'n crybwyll ei fod yn adnabod "dynes ganol oed gall" sydd wedi "arfar efo gwaith ffarm". Ei henw yw Lusa Parri.

Fe gychwyn yr ail olygfa gyda mwy o lanast na'r olygfa gyntaf, er bod Lusa Parri yn amlwg wedi cyrraedd, ac yn segura tra'n "gwrando ar y gramoffon". Mae'n amlwg bod Lusa Parri yn ddiog ac yn dda-i-ddim, gan bod yn rhaid i'r Mistar barhau i wneud popeth ei hun. Geilw Davies unwaith eto, ac mae'r Mistar yn dweud fod yn rhaid i Lusa Parri fynd. Mae Davies yn addo cael merch arall "ifanc" iddo o'r enw Olwen, ond mae'r ddau yn poeni sut i gael gwared o Lusa. Tra'n mynd ar neges i'r dref, ar gefn ei fotor beic, gyda Lusa Parri yn gwmni, mae'r gwas yn cael damwain, ac mae Lusa yn cael ei lladd.

Erbyn y drydedd olygfa, "mae'r gegin wedi ei thacluso" ac mae'n amlwg fod Olwen wedi cael trefn ar y fferm a'r ddau ŵr sy'n byw yno. Y dasg o hyn ymlaen fydd cadw Olwen ar y fferm, ond mae gan y Gwas a'r Meistr gynlluniau carwriaethol wahanol ar ei chyfer. Y Gwas sy'n ennill y dydd, ond mae'n cael sioc pellach o ganfod bod Olwen eisoes yn feichiog, ac mai Davies y gwerthwr wyau yw'r tad.

Cymeriadau

• Mistar
• Gwas
• Davies
• Lusa Parri
• Olwen

Cynyrchiadau nodedig

1960au

Fel nodwyd uchod, llwyfannwyd y ddrama am y tro cyntaf fel rhan o ddathliadau Eisteddfod Genedlaethol Cymru Llanelli 1962, a hynny yn Neuadd y Farchnad, Llanelli ar yr 8 Awst 1962 gan Gwmni Drama Llanystumdwy. Cynhyrchydd [cyfarwyddwr] Elis Gwyn Jones; llwyfannydd a goleuwr Ifan Gwyn Jones [mab Elis Gwyn]; cast:

• Mistar - Guto Roberts
• Gwas - Robert Evan Jones
• Davies - Stewart Jones
• Lusa Parri - Beti Thomas
• Olwen - Mair Jones

2000au

Llwyfannwyd y ddrama gan Gwmni Llwyndyrus yn 2005, gan fynd â'r ddrama ar daith unigryw i'r Wladfa. Bu i Cwmni Da greu rhaglen arbennig o'r gyfres Y Sioe Gelf ar gyfer S4C yn olrhain hanes y cwmni â'r daith. Cyfarwyddwr Gwilym Griffith; cast:

• Mistar
• Gwas - Iwan Williams
• Davies
• Lusa Parri - Catrin Dafydd
• Olwen